Uyku apnesi veya KOAH gibi hastalıkların tedavisinde CPAP-BPAP cihazları kullanılır. Bunlar, solunum cihazıdır ve bir maske vasıtasıyla hastaya bağlanır. Tedavi için hekimlerin belirlediği solunumsal parametreler ise cihazların üzerinden ayarlanır. Hastalıkların çeşidine ve seviyesine göre farklı parametreler uygulanabilir. Cihazdan çıkan basınçlı hava bir hortum ve bir maskeden geçerek hastaya ulaşır. Maskelerin farklı şekillerde çeşitleri vardır. Bunlar, burun yastıkçıklı maske, nazal kanül, nazal maske, oral maske, ora-nazal maske ve tüm yüz maskesidir. Tedavi etkinliği için hastanın yüz yapısına ve hastalık seviyesine en uygun maske çeşidinin kullanılması gerekir. Aksi halde hasta, cihazı kullanamayabilir veya kullansa da fayda göremeyebilir. Hatta bazı durumlarda yanlış maske seçimi hastaya zarar bile verebilir. Hangi cihazın hangi maskeyle hangi solunumsal parametrelerle kullanılacağı yapılan testler sonucunda hekimler tarafından belirlenir. Solunumsal hastalıkların tedavilerinde kullanılan maskelerin hastayla uyumlu olması tedavi etkinliğini doğrudan etkiler. Maskeler, en az cihazlar kadar önemlidir.
Yeni bir maske seçerken veya mevcut bir maskeyi kullanırken dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır. Bunlar: Tedavi bilgileri, cihaz çeşidi ve kullanıcının fiziksel durumudur. Kişi şu soruları sorarak maskenin uyumunu değerlendirebilir:
- Maskenin boyutu hastanın yüzüne uyumlu mu?
- Maskeyi çıkardıktan sonra saatlerce geçmeyen cilt kızarıklığı var mı?
- Burun, alın ve yüzde yaralar oluşuyor mu?
- Başın arkasına denk gelen maske sabitleme bandı ağrıya neden oluyor mu?
- Maskenin yüze temas eden bölümlerinden hava kaçağı oluyor mu?
- Maskenin yüze temas eden bölümlerinde ağrı oluyor mu?
- Maske çok sıkı ya da çok gevşek şekilde mi kullanılıyor?
Doğru Maske Çeşidi Nasıl Belirlenir?
Burun yastıkçıklı maske, nazal kanül, nazal maske, oral maske, ora-nazal maske ve tüm yüz maskesi olmak üzere solunum cihazlarında kullanılabilen 6 çeşit maske vardır. Bunların tasarımları birbirinden farklıdır. Her tip maske her hastaya uyumlu değildir. Hangi çeşidin kullanılabileceği hekim önerisiyle belirlenmelidir.
Burun yastıkçıklı maskeler oldukça küçük ve hafif şekilde üretilir. Çoğu modelde yüze temas eden kısımlar yoktur. Cihazdan gelen havayı doğrudan burun deliklerine iletir. Burun deliklerinin üzerine kapanan küçük silikonlar nedeniyle burun yastıkçıklı maske adı verilmiştir. Havayı doğrudan burun deliklerinin içine doğru üflediği için yüksek tedavi basınçlarıyla kullanıma uygun değildir. Yüksek basınçla kullanıldığında burun içinde kuruluk ve yaraya neden olabilmektedir. Düşük basınçla kullanıldığında da nadiren kuruluk ve yara gibi şikayetlere sebebiyet verebilmektedir. Böyle durumlarda farklı maskelere geçiş yapılmalıdır. Burun yastıkçıklı maskeler, nazal maske kullanan kişilerin tercih edebileceği maskelerdendir. Aslında bir çeşit nazal maskedir.
Nazal kanüller, görsel olarak oksijen tedavisinde kullanılan oksijen kanülüne benzeyen ürünlerdir. Oksijen kanülünden farkı daha geniş yapıda olmasıdır. Yüksek akış tedavisinde kullanılır. Bu teknik COVID-19 gibi akciğerleri etkileyen hastalıkların tedavisi için hastanelerdeki solunum cihazlarıyla uygulanır. Nazal kanüller, cihazdan gelen havayı doğrudan hastanın burun deliklerinden içeri gönderir.
Nazal maskeler kullanıcının burnunun üzerine yerleştirilir ve başının arkasından sabitlenir. Solunum cihazlarından çıkan havayı burun yoluyla hastaya iletir. Hastanın ağız kısmı ise açıkta kalır. Kişi cihazı kullanırken ağzını kapalı tutmalıdır, açarsa burnundan giren hava ağzından çıkarak rahatsızlık verir.
Oral maskeler ise tam olarak nazal maskelerin tersi şekilde tasarlanmıştır. Ağzın tam üzerini kapatarak solunumu sağlar. Kullanıcının burnu açıkta kalır. Solunum cihazından gelen havayı ağız yoluyla hastaya verir. Çok nadiren kullanılan maskelerdir.
Ora-nazal maskeler hem nazal hem de oral maskelerin birleşimi gibidir. Ağzın ve burnun üzerine gelecek şekilde yüze bağlanır. Solunum cihazından çıkan havanın hem ağızdan hem de burundan aynı anda uygulanmasını sağlar.
Tüm yüz maskeleri çoğunlukla yoğun bakımlarda kullanılmaktadır. Tedavilerine evde devam eden solunum cihazı kullanıcıları tarafından da son dönemde tercih edilmektedir. Kullanıcı ora-nazal maskelerle rahat edemiyorsa tüm yüz maskeleri denenebilir. Bu maskeler alından yanaklara ve çeneye kadar yüzün tamamını kaplamaktadır.
Doğru Maske Bedeni Nasıl Seçilir?
CPAP-BPAP maskelerinin kullanıcıların fiziksel durumuna göre değişen ebatlarda bedenleri mevcuttur. Bunlar kıyafet bedeni gibi small, medium ve large olarak çeşitlendirilir. Hatta bazı markalar XXsmall, Xsmall, Xlarge ve XX large gibi bedenler de üretmektedir. Bazı modeller ise tek bedendir. Çeşitleri yoktur, standart ölçülerdedir. Kullanıcılar, baş ve yüz yapılarına uygun büyüklükteki maskeleri tercih etmelidir. Aksi halde maske tam olarak yüze oturmaz ve hava kaçağı oluşabilir. Ayrıca temas ettiği bölgelerde ağrıya ve kızarıklığa neden olabilir.
En Pahalı Maske En İyi Maske Midir?
Piyasada birçok maske markası vardır. Bazı cihaz üreticileri aynı zamanda maske de üretir. Cihaz üretimi yapmayan sadece maske üretimi yapan üreticiler de mevcuttur. Bazı maske modelleri ise cihazlardan daha pahalı olabilmektedir. Kullanıcıların geneli pahalı maskelerin kendilerine daha uyumlu olabileceğini ve pahalı maskelerle daha rahat bir kullanım sağlayabileceklerini düşünmektedirler. Ancak durum tam olarak bu şekilde değildir. Pahalı maskeler ucuz olanlara göre daha rahat olmayabilir.
Bazı modellerden memnun olan kişi sayısı çoktur. Bu durum bu maskelerin herkese uyumlu olacağı anlamına gelmez. Böyle maskeler daha az risklidir, çoğu kişiye uyum sağlar. Ancak bunlardan memnun olmayan kişiler de mutlaka vardır.
Piyasadaki en pahalı maske kullanıcı için en iyi maske olmayabilir. Maske seçimi masraflı ve psikolojik açıdan zorlu bir süreçtir. Bu nedenle daha önceden denenmiş ve çoğunluk tarafından beğenilmiş maske markalarıyla başlangıç yapmak daha az yorucudur. Hem para hem de zaman kaybetmemek için bu yöntem denenebilir.
Doğru Maske Tercihi Tedavi Sürecine Nasıl Katkı Sağlar?
Solunum hastalıklarının tedavi süreçleri uzun sürer ve kesintisiz olmalıdır. 1-2 haftalık değil birkaç yıl veya yaşam boyu süren tedavilerden bahsedilebilir. Hastanın, cihazlarını hekiminin önerdiği şekilde kullanması ve tedaviye kesintisiz olarak devam etmesi gerekir. Maskeler bu noktada çok önem kazanır. Tedavi esnasında cilde temas eden kısım maskedir. Hasta, kullandığı maskeyle rahat edemiyorsa tedaviden vazgeçme durumuna bile gelebilir. Örneğin, hastanın cildinde maskeden kaynaklanan yaralar oluşursa bu yaralar iyileşene kadar tedaviye ara verilmesi gerekebilir. Bu da tedavi bütünlüğünün bozulması anlamına gelir.
Maskeler Hangi Maddelerden Üretilir?
CPAP-BPAP maskelerinin çoğu silikon ve plastik malzemelerden üretilmektedir. Piyasada bulunabilen çoğu maskenin cilde temas eden kısımları silikondur, geri kalanı ise plastiktir. Bunlara silikon maske adı verilir. Silikondan daha yumuşak olan jel kıvamındaki malzemeden üretilen maskeler de vardır. Bunlara da jel maske adı verilir. Maskeler sağlığa zarar vermeyen malzemelerden üretilir. Ancak bazı modeller bazı hassas ciltlerde tahrişe ve yaralara neden olabilir. Böyle bir durumda farklı maskeler denenmelidir.
Vispırlı ve Vispırsız Maskelerin Özellikleri Nelerdir?
Maskelerin diğer bir özelliği ise kaçaklı veya kaçaksız olmalarıdır. Bunlara vispırlı veya vispırsız da denilebilir. Kaçaklı yani vispırlı olan maskelerin üzerinde küçük delikler vardır. Hasta nefes verdiğinde maske içinde biriken hava bu deliklerden dışarı atılır. Böylece karbondioksit, maske içinde birikmez. CPAP-BPAP gibi solunum cihazlarının hepsinde vispırlı maske kullanılır. Bazı durumlarda mekanik ventilatörler maske vasıtasıyla hastalara uygulanır. Böyle bir durumda vispırsız (kaçaksız) maskeler kullanılır. Vispırsız maskelerin üzerinde delik yoktur. Hastanın verdiği nefes tekrar cihaza ulaşır ve ölçümleri yapıldıktan sonra cihaz üzerinden dışarı atılır.
Kaçaklı veya kaçaksız diye tabir edilen bu özellik, maskenin kenarlarından kaçan, hastayı rahatsız eden ve tedaviyi olumsuz etkileyen hava kaçağı sorunuyla karıştırılmamalıdır. Kullanılan solunum cihazına göre tercih edilen bir maske özelliğidir.