Bonsai Sanatının Gelişimi ve Aykut Erşan’ın Hikayesi
Saksıda minyatür ağaç yetiştirme sanatı olarak bilinen bonsai, estetik görünümlü ve uzun ömürlü minyatür ağaçlar yetiştirmek isteyenlerin yeni bir hobisi haline gelirken, makine mühendisi Aykut Erşan, bu hobisini daha ileri bir seviyeye taşıyarak kurumsal hayatını geride bırakıp kendisini tamamen bonsai sanatına adadı. Ağaçların budama, telle sarma ve dallarını yönlendirme gibi yöntemlerle minyatür boyutlarda yetiştirilmesini sağlayan bonsai sanatı, son yıllarda Türkiye’de de geniş bir ilgi odağı haline geldi.
Dışarıdan bakıldığında yeni filizlenmiş bir ağaç gibi görünen bu bitkilerin, yaşları 300 yılı aşabilirken, fiyatları ise türü, estetik görünümü ve yaşı gibi çeşitli faktörlere göre değişiklik göstermektedir. Ev ortamında değil, açık havada yetiştirilmesi gereken minyatür bitkiler, uygun bakımlar uygulanmadığı takdirde hastalanıp maalesef ölebilmektedir.
Bonsai Sanatının Anlamı
“Bonsai, bir ağacı estetik bir şekilde yaşatmaktır.”
Dizi izlerken karakterlerden birinin elindeki makasla bitki budadığını gören Aykut Erşan, yaklaşık 6 yıl önce kurumsal hayatına veda ederek bonsai sanatına yöneldi. Bonsainin derin ve felsefi yönlerinin güçlü bir Japon sanatı olduğunu öğrendiğini belirten Erşan, evinde yaptığı küçük denemelerle bonsai sanatında kendisini geliştirdi, ticari alana ise uzmanlaştıktan sonra adım attı. Erşan, bonsai sanatının Türkiye’de henüz yaygın olmadığını, ancak bu alana olan ilginin giderek arttığını vurguladı.
“Bonsai, bir bitki türü değil, estetik bir yaklaşım ve bir sanattır. Buradaki bitkilerin estetik şekilleri, doğal bir olgu değil; bahçecilik yöntemleri ile bitkileri, özellikle ağaçları saksı içerisinde estetik bir şekilde yaşatmak amacıyla uyguladığımız yöntemlerdir.” Doğada gördüğünüz yaşlı bir ağacın kalın gövdesi, dallarının yere yakınlığı ve üçgen silueti insanı etkiler. Bonsai, bir fidanı saksının içine koyup dallarını ona göre budamak, ihtiyaçlarına göre yönlendirmek, gübre ve suya dikkat ederek estetik bir şekilde yaşatmak anlamına gelir.
Yaşlı Bonsailerin Gizemi
“Şu an hayatta olan 300-500 yaşında bonsailer var.”
Bonsainin insanlarda uyandırdığı duygulardan bahseden Erşan, “Bonsaiyi hiç bilmeyen birisi ona baktığında orada yaşlı bir ağaç görür. İnsanlar ‘Altına gireyim, oturayım, burada bir salıncak olsa sallanırım, altında bir evim olsa çok mutlu yaşarım’ gibi bir hisse kapılır.” ifadelerini kullandı. Erşan, karağaç, çınar, kavak, gürgen ve kayın gibi orman ağaçlarıyla bonsai çalışabildiklerini ve eğitimlerinde bitkinin fizyolojik yapısına en çok önem verdiklerini belirtti. “Bir bonsai sağlıksız olamaz. Üzerinde kuru yapraklar, böcekler ya da hastalıklar varsa, o bonsai kesinlikle sergilenemez.”
Bitkilerin ömrünün olmadığını vurgulayan Erşan, “Bir bonsai, saksı içerisinde yaşadığı için suya daha fazla ihtiyaç duyar. Saksının su tutma kapasitesi düşük olduğu için, ağacınızı tatile gittiğinizde susuzluktan ölebilir.” dedi. Dönem dönem kök terbiyesi yapıldığında, dallar doğru budandığında ve ihtiyaç duyduğu gübreler verildiğinde, ağaç sağlıklı bir şekilde yaşayacak ve ömrü uzayacaktır. Şu an hayatta olan 300-500 yaşında bonsailer bulunmaktadır. Doğru bakım uygulandığında bir ağacın yaşı olmayacaktır.
Bonsai Oteli Hizmeti
Aykut Erşan, özellikle maddi değeri yüksek bonsailere sahip müşterilerinin tatile gittiklerinde ağaçlarını atölyeye emanet ettiğini kaydederek, “Çok kıymetli ve yaşlı ağaçlar var ve ölmeleri oldukça kolay. Susuz kaldıklarında ve fark edemediğiniz bir durum olduğunda o ağaç ölebilir.” ifadelerini kullandı. Tatile giden müşterileri, bonsailerini getirip bıraktıklarında, burada günlük bakımlarının devam ettiğini belirtti. Erşan, “Bir bonsai ile her gün ilgilenmek gerekmiyor. Günlük sulamasını yapın, arada bir gübresini verin, senede birkaç budama ve belki iki-üç yılda bir kök terbiyesi yaptığınızda bonsaiyi kolayca yetiştirebilirsiniz. Burada insanlar ağaçlarını getirip bıraktıklarında, aslında bonsai oteli hizmeti vermiş oluyoruz.”
Ağaçlarına Olan Bağlılığı
Atölyeden uzak kaldığında aklının ağaçlarında kaldığını ifade eden Erşan, “Çalışan arkadaşlarımdan sürekli fotoğraf ve video istiyorum. Her gün arayıp ‘Sulama yaptınız mı? Renklerde bir sıkıntı var mı? Bir problem var mı? Hava nasıl? Yağmur yağdı mı? Çok rüzgarlı mı?’ diye soruyorum. Çünkü hep aklım burada.” dedi. İnsan kendi işini yaptığında, işine olan bağlılığı dolayısıyla tam olarak kopamadığını belirtti. Kızı Ela doğduğunda tohumdan çıkan Japon kara çamını yetiştirmeye başladığını aktaran Erşan, bu bitkinin de kızıyla birlikte bonsai yöntemiyle büyüyeceğini söyledi.
Bonsai ve Toplumsal Algı
Bonsai sanatında bitkinin olduğu kadar kullanılacak saksının da çok önemli olduğuna dikkat çeken Erşan, saksıların renk, şekil ve materyalinin bitkinin yapısına göre seçildiğini ifade etti. Aykut Erşan, bonsai sanatının uyuşturucu madde ticaretiyle karıştırıldığına dikkat çekerek, “Instagram’da yeni yaygınlaşmaya başladığımızda bize bir uyuşturucu satıyormuşuz gibi ‘Gramı ne kadar?’ diye yazanlar oluyordu. O bonzai, bizimki bonsai. Bonsai, Japonca’da ‘tabakta büyütmek’ anlamına geliyor.” dedi. Dışarıda kendilerini tanıttıklarında, “Nasıl ya? Yasal mı? Nasıl girdiniz bu işe? Bir bu kalmıştı yapmadığınız.” diyenler olduğunu belirterek, “Reklam verdiğimizde ‘Allah belanızı versin, bir de bunları yaygınlaştırıyorsunuz’ yazanlar oluyor.” şeklinde sözlerini tamamladı.
