2019 yılında Venedik Film Festivali’nde büyük ödül olan Altın Aslan’ı kazanarak dikkatleri üzerine çeken Todd Phillips’in “Joker” filmi, 2020 Oscar Ödülleri’nde Joaquin Phoenix’e en iyi erkek oyuncu ve Hildur Guonadottir’e en iyi müzik ödüllerini kazandırdı. 60 milyon dolarlık yapım bütçesine sahip bu film, dünya genelinde 1 milyar dolardan fazla bir gişe hasılatı elde etti. Joaquin Phoenix, karanlık ve psikopat Joker karakterini canlandırmak için tam 35 kilo verdi. Aradan geçen beş yılın ardından, yönetmen Phillips, “Joker”in devamı olan “Joker: İkili Delilik”i hayata geçirdi.
Bu yeni yapımda Phillips, aksiyondan uzak, süper kahraman filmlerinin alışılmış kodlarını taşımayan bir komedi müzikal yaklaşımı benimsedi. Joker’in karakter derinliğini, tıpkı Robert Louis Stevenson’ın “Doktor Jekyll ve Bay Hyde” eserindeki gibi, çift kimliğini mercek altına alarak inceledi.
Hayranların Tehlikeli Bağımlılığı
Joker, ya da gerçek adıyla Arthur Fleck, iki kimliği arasında sıkışmış bir varlık olarak, başta annesi olmak üzere altı kişiyi öldürdükten sonra Gotham Şehri’nde bulunan Arkham tutukevine konulur. Todd Phillips’in dram, komedi, müzikal, psikolojik gerilim ve fantastik unsurlar barındıran bu devam filminde, Joker idam cezasıyla yargılanmaktadır.
Açılış sahnesinde, 1940’larda büyük stüdyo filmlerinin önünde gösterilen Looney Tunes tarzı bir animasyon ile Joker’in alter egosuyla savaşı sergilenir. Phillips, bu kısa animasyonu meslektaşı Sylvain Chomet’e emanet etmiş ve Belleville’de Randevu, Sihirbaz gibi animasyonların ustası olan Chomet, tüm yeteneğini burada sergilemiştir. Hapisteki polislerin şiddeti ve aşağılamaları içinde dava gününü bekleyen Arthur, bir gün dişil alter egosu Lee ile karşılaşır.
Süper kahramanların ve onların çok sayıda alter egosunun çoklu kimlik olgusu, bu karakterlerin kim olduklarını keşfetmelerine olanak tanır. Arthur’un avukatı onun gerçek kimliğini ortaya çıkarmaya çalışırken, savcı idam cezasını talep eder. Lee ve hayranlarının gözünde Arthur, katil Joker’den başka birine dönüşemez. Yönetmen, “Canavar kimdir, nedir?” sorusunu sorarak izleyiciyi düşündürür. Arthur, zihninin kurbanı mı yoksa bilinçli bir yönlendirici mi? İkili delilik, tutkulu bir aşk değil, psikiyatrik bir olgudur ve iki kişinin coşku ve taşkınlık içinde yaşamasını simgeler.
ABD Eleştirisi
1877’de Fransız psikiyatrlar Ernest Charles Lasègue ile Jean-Pierre Falret, bu taşkınlık durumuna “folie à deux” (paylaşılan psikotik rahatsızlık) adını vermiştir. Papin kızkardeşlerin hizmetçilik yaptıkları evin sahibesi ve onun kızını öldürmeleri (1933), çifte cinayet vakası, Jean Genet’in “Hizmetçiler” adlı eserine ilham vermiştir. Jean-Paul Sartre ve Simone de Beauvoir gibi ünlü yazarların ilgisini çeken bu olay, kurmaca şiddetin bulaşıcı olduğunu ve kitleleri etkileyebileceğini gözler önüne sermektedir. Yönetmen, devam filminde şiddeti daha az kullanarak, Arthur’un Joker davasında kendini savunma sürecini öne çıkarır.
Gerçekle düş iç içe geçerken, Arthur’un iç dünyasını, kimliğini, psikiyatrik sorunlarını ve eylemlerinin nedenlerini gözlemleme fırsatı buluyoruz. Arthur, kendini savunurken terapi süreci de başlamış olur. Lee, Arthur’un içsel gücünü uyandıran bir unsur olarak öne çıkar; kaosu besler, müziği getirir ve müzikal dünyadaki numaralar gibidir. Arthur’un alter egosu, onun en büyük düşmanı haline gelir. “Ben Joker değilim” dediğinde, Lee ondan hemen uzaklaşır.
Dava sürecinde, Arthur, Joker fanatiklerinin gözünde hep Joker olarak kalmak zorunda olduğunu anlar, tıpkı büyük aşkı sandığı Lee gibi. Düş sahnelerinde Arthur ve Lee birlikte şarkı söyleyerek, melodinin büyüsüne kapılırlar. Phillips, müzikal komedilerin ustası Jacques Demy’e “Les Parapluies de Cherbourg” (Cherbourg Şemsiyeleri/1964) ile bir saygı duruşunda bulunarak, Hollywood’un unutulmaz müzikallerine ve kült şarkılarına göndermelerde bulunur. “Get Happy”, “For Once in My Life”, “What the World Needs Now is Love” ve “That’s Life” gibi klasik şarkılar yeniden sahnelenir.
Son olarak, Todd Phillips, Johnny Depp ve Amber Heard davası, Donald Trump’ın başkanlık tartışmaları ve seçim öncesi Trump’a iki kez yapılan suikast girişimlerinin kurgusal olduğunu belirterek, ABD’nin sosyal ve politik yapısını eleştirmektedir. Joaquin Phoenix, Lady Gaga, Brendan Gleeson, Steve Coogan, Catherine Keener, Leigh Gill ve Zazie Beetz’in yer aldığı “Joker: İkili Delilik” şu anda gösterimde.