Trump’ın İkinci Dönemi ve Türkiye-ABD İlişkileri
Getty Images NATO’nun eski Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Donald Trump ve Cumhurbaşkanı Erdoğan. ABD’nin 47’nci başkanı olarak yeniden seçilen Donald Trump’ın ikinci döneminde Ankara-Washington ilişkilerine dair neler bekleniyor? İlk döneminde iki ülke arasında önemli krizler yaşanmıştı. Uzmanlar, Trump’ın ikinci iktidarının kısa vadede bazı somut kazanımlar getirebileceğini, ancak uzun vadede yeni sorunlara yol açabileceğini öngörüyor.
Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Merkezi (EDAM) Direktörü Sinan Ülgen, Ankara-Washington ilişkilerinin önümüzdeki aylarda yeniden gözden geçirileceğini düşünmektedir. Seçim sonuçlarını BBC Türkçe’ye değerlendiren Ülgen, ilişkilerde beklenen ivme değişikliğinin temelinin Trump ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasındaki “geçmişte var olan yüksek düzeyli ilişkiye” dayandığını vurgulamaktadır. Erdoğan, sosyal medya hesabından Trump’ın seçim zaferini “Dostum Donald Trump’ı tebrik ediyorum” diyerek kutladı.
- Trump: Dünya liderleri seçim zaferini kutladı, Erdoğan ‘dostum’ dedi
EPA tarafından sağlanan bilgilere göre, Donald Trump 2024 seçimini kazanarak ABD’nin 47’nci Başkanı oldu. Yeditepe Üniversitesi Kamu Yönetimi Bölüm Başkanı Deniz Tansi, Trump’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan ile “özel bir diyaloğu” olduğuna dikkat çekmekte ve bunun göz ardı edilemeyeceğini belirtmektedir. Ancak Tansi, Trump döneminde yaşanan krizleri hatırlatarak “uluslararası ilişkilerde pürüzsüz bir ilişki modeli yoktur” ifadesini kullanmaktadır.
Suriye Politikaları
Trump’ın Beyaz Saray’daki ilk döneminde Suriye’nin kuzeyine ilişkin farklı politikalar, Türkiye ile ABD arasındaki ilişkileri karmaşık bir hale getirmiştir. Washington, Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ile iş birliği yaparken, Ankara bu kuvvetlere karşı 2019’da Barış Pınarı Harekatı’nı başlatmıştır. SDG’nin omurgasını, Türkiye’nin PKK’nın uzantısı olarak gördüğü ve “terörist” olarak tanımladığı Halk Savunma Birlikleri (YPG) oluşturmaktadır. Sinan Ülgen, ABD’nin 2015 yılından bu yana sürdürdüğü bu politikanın Türkiye-Amerikan ilişkileri açısından “en büyük olumsuzluk” olduğunu vurgulamaktadır.
Ülgen, Ankara’da Trump’ın ikinci döneminde Washington’ın Suriye politikasını gözden geçirmesi yönünde bir beklenti olduğunu ifade etmektedir. Deniz Tansi de Washington’ın SDG ve bileşenlerine yönelik askeri desteğinin azalabileceği görüşündedir. Ancak Tansi, Pentagon’un bu konuda sıkı bir tutum takındığını ve Trump’ın Suriye’den tamamen çekilip çekilmeyeceğinin soru işareti olduğunu eklemektedir. Siyaset Bilimci Soli Özel, İran’ın bölgedeki nüfuzunun zayıflaması durumunda Beşar Esad’ın Türkiye’ye karşı daha olumlu yaklaşabileceğini belirtmektedir. Özel, “ABD’nin çekilmesi durumunda Suriye ve Türkiye, Kürtlerin kazandığı siyasi alanı daraltmak ya da yok etmek isteyecektir” diyerek, Türkiye ve ABD arasında bir mutabakat arayışı olmasının muhtemel olduğunu eklemektedir.
İsrail ve İran
Trump’ın, İsrail’e ve Başbakan Binyamin Netanyahu’ya mevcut Joe Biden yönetiminden daha fazla destek vermesi beklenmektedir. Yeditepe Üniversitesi’nden Deniz Tansi, Türkiye’nin İsrail’e yönelik tutumunun Trump iktidarı ile sorun yaratabileceğine dikkat çekmektedir: “Trump ve Netanyahu arasında özel bir siyaset ilişkisi modeli var. Türkiye’deki iktidar bu anlamda nasıl bir çıkış yolu bulur? Burada ciddi soru işaretleri var.” Sinan Ülgen de Türkiye’nin Filistinlilere desteğinin Trump’ın İsrail politikalarıyla “tam bir tezat” oluşturduğunu vurgulamaktadır.
Getty Images’den alınan bilgilere göre, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Trump’ın başkanlığının “İsrail ve Amerika’nın ittifakına güçlü bir yeniden bağlılık fırsatı” sunduğunu söylemiştir. Sinan Ülgen, “ABD’nin İran konusunda İsrail güdümünde yürüteceği bir politikanın bölgesel istikrarsızlığa yol açma ihtimalinin çok büyük olduğunu” ifade etmektedir. Seçim sürecinde Trump’ın, İsrail’in İran’ın nükleer altyapısını bombalaması yönünde mesajlar verdiği hatırlatılmaktadır. Ülgen, “Bu durum, Türkiye açısından olumsuz sonuçlar doğurabilir ve bir bölgesel savaş senaryosunu tetikleyebilir” şeklinde uyarıda bulunmaktadır. Trump, 4 Ekim’de yaptığı bir konuşmada, İsrail’in İran’ın saldırısına karşılık Tahran’ın nükleer tesislerini vurması gerektiğini söylemiştir. Ancak Deniz Tansi, Trump’ın başkanlık koltuğuna oturduktan sonra bu konuda daha temkinli davranabileceğini belirtmektedir: “İran’ın nükleer tesislerinin vurulması çevresel felaket demek. Trump, adayken açık çek vermişti. Seçilmiş başkan olduktan sonra aynı şeyi tekrar eder mi, onu da düşünmek lazım.”
Ekonomi Politikası
İkinci Trump iktidarının Türkiye üzerindeki olası ekonomik etkileri de tartışma konusudur. ABD, 2018’de Rahip Brunson krizi sırasında Türkiye’ye yaptırımlar uygulamış, 2019’da Barış Pınarı Harekatı’nın başlamasının ardından Trump, Türkiye’nin “sınırı aşması” durumunda ekonomisini “yok etme” tehdidinde bulunmuştur. Sinan Ülgen, Trump’ın yeniden başa geçmesiyle birlikte ABD’nin “daha tek taraflı, daha korumacı, çok taraflı kuralları yok sayan bir güç ekonomisi politikasına” yönelebileceğini ve bunun Türkiye’yi dış ekonomik ilişkiler açısından “daha zorlu bir konjonktüre” itebileceğini ifade etmektedir.
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) analisti Selim Koru, Trump’ın ekonomik politikalarının Türkiye ekonomisini etkileyeceğini düşünmektedir: “Trump, hakim neoliberal paradigmada büyük değişiklikler vadediyor. Bunun tam olarak nasıl bir şekil alacağını bilmek mümkün değil, ama yapısal değişiklikler olacağı için Türkiye de derinden etkilenir.” Getty Images’den alınan bilgilere göre, Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ekim ayında Rusya’nın ev sahipliği yaptığı BRICS zirvesine katılmıştır. Deniz Tansi, Trump’ın iktidara gelmesi durumunda Türkiye’nin BRICS grubuna üyelik başvuru sürecini erteleyeceğini düşünüyor ve “Trump’ın bu konuda anlayışlı davranacağını sanmıyorum” yorumunu yapmaktadır. Tansi, benzer şekilde Trump yönetimindeki bir Washington’ın Türkiye’nin Çin’den elektronik araç alımı ve Pekin’in Türkiye’ye yatırımlarına sempatik bakmayacağını da vurgulamaktadır: “Trump’ın Türkiye’ye yönelik dış politika ve savunma bakımından göreli rahatlatan bir söylemi olabilir, ama ekonomi konusunda müsamaha göstereceğini sanmıyorum.”
- Çin’in Türkiye’deki varlığı artıyor mu?
Ukrayna Savaşı
Trump’ın seçim vaatlerinden biri de Ukrayna’daki savaşı 24 saat içinde bitirmekti. EDAM Direktörü Sinan Ülgen, “Türkiye hem Trump ile hem de [Rusya Devlet Başkanı Vladimir] Putin ve [Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir] Zelenski ile var olan yüksek düzeyli siyasi ilişkileri üzerinden yakın geçmişte olduğu gibi bir diplomatik rol oynayabilir” demektedir. Türkiye, 2022’de Rusya, Ukrayna ve BM’nin parçası olduğu ve “Tahıl Koridoru” olarak adlandırılan Karadeniz Tahıl Girişimi müzakerelerine ev sahipliği yapmıştır. Taraflar Temmuz 2022’de anlaşmaya varmış ve İstanbul’da imzalar atılmıştır. Ancak Rusya, ihracat engellerinin kaldırılmamasını gerekçe göstererek Temmuz 2023’te anlaşmadan çekilmiştir. Deniz Tansi, Trump’ın Ukrayna’ya askeri yardımı büyük oranda kesmesini beklemekte ve savaşın bitmesi için “Ukrayna’yı hızla ikna etmek” amacıyla Ankara’dan bir “kolaylaştırıcı” olarak yardım isteyebileceğini düşünmektedir.
- Tahıl koridoru rafa mı kalktı, hangi alternatifler gündemde?
NATO
Trump geçmişte Türkiye’nin de parçası olduğu NATO ittifakını eleştirmiş, müttefikleri taahhüt ettikleri savunma harcamalarını yapmamakla suçlamıştır. İkinci Trump iktidarında ABD’nin NATO’ya karşı nasıl bir yaklaşım benimseyeceği belirleyici olacaktır. Sinan Ülgen, Trump’ın NATO’yu zayıflatacak bir politika izlemesinin Türkiye’nin dezavantajına olacağını düşünmektedir. TEPAV analisti Selim Koru, Trump’ın Türkiye’nin NATO tutumundan “memnun” olduğu kanısındadır: “Trump’ın NATO’ya dair sıkıntısı Avrupalı ülkelerin stratejik yetersizliğiyle ilgilidir. Türkiye tam tersi bir yönde ilerliyor.” Yeditepe Üniversitesi’nden Deniz Tansi de Trump’ın çevresinin Türkiye’nin NATO’daki konumuna önem verdiğini vurgulamaktadır.
- NATO nedir, üye ülkeler savunmaya ne kadar harcıyor?
- Trump: NATO üyeleri savunma harcamalarını iki katına çıkarmalı
İlgili Haberler
- ABD’de başkan adayları Türkiye’ye nasıl bakıyor?
- Cumhuriyetçi Parti’nin başkan adayı Donald Trump kimdir?
- ABD Seçimleri 2024: Senato Cumhuriyetçi Parti’ye geçti
