CHP Gaziantep Milletvekili Hasan Öztürkmen, geçen ay yaptığı açıklamada, “Vatandaş ucuz et yiyecek propagandasıyla düğmesine basılan et ithalatı, et fiyatlarını düşürmediği gibi et baronlarının kasasını dolduruyor. ESK’nın kilosu 4 dolara (128 TL) ithal ettiği canlı hayvanlar, soframıza en ucuz haliyle 550 TL’ye geliyor” bilgisini paylaşmıştı. Öztürkmen şu ifadeleri kullanmıştı: “Kurulan vurgun çarkıyla, aradaki yüzde 300’lük kâr et baronlarının cebine inerken vatandaş yine kasabın, marketin önünden geçemiyor. Karkas et simsarları ESK’dan kilosu ortalama 250 TL’den topladıkları onlarca TIR eti, vatandaşa ucuz fiyatla satmak yerine, el altından et tüccarlarına dağıtıyor. İşini dürüstçe yapan firmalar durumdan hem şikayetçi hem mağdur. ESK, ithal hayvan ve etleri hangi büyük firmalara verdiğini sır gibi saklarken, Rekabet Kurumu da mercek altındaki 11 firmayı henüz açıklamadı. İthal etleri paylaşan firmaların AKP’li siyasetçi ve eski bakanlarla ilişkileri konuşuluyor.”
Bakanlığa Net Sorular
CHP Gaziantep Milletvekili Hasan Öztürkmen‘in geçen ay açıkladığı bu büyük ithal et vurgunu gündem olmuştu. Ardından Öztürkmen, büyük vurgunu Meclis gündemine de taşımış, mayıs ayında verdiği soru önergesiyle, ESK’nın bağlı olduğu Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan şu soruların yanıtı istemişti:
- 1- Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesindeki Et ve Süt Kurumu tarafından 01.05.2023 ile 01.05.2024 tarihleri arasında yurtdışından kaç ton et ve canlı hayvan ithalatı yapılmıştır?
- 2- İthal edilen et ve canlı hayvanlar kilogram bazında hangi fiyatlara alınmıştır? Bunlar Türkiye’de alıcılara kaç liradan satılmıştır?
- 3- 01.05.2023 ile 01.05.2024 tarihleri arasında ithal edilen etler ve canlı hayvanlar Türkiye’de hangi şirketlere ne kadar ve kaç liradan satılmıştır?
- 4- Aynı tarihlerde, ithal etlerin ne kadarı marketlere ne kadarı dağıtıcı/aracı şirketlere satılmıştır?
- 5- Aynı tarihler arasında canlı hayvan ithalatına izin verilen şirketler hangileridir, bunlar kaç ton et ve canlı hayvan ithalatı yapmıştır?
Yanıtsız Yanıt!
Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan Öztürkmen’in soru önergesine yanıt geldi. Ancak Bakanlık, soruların hiçbirine cevap vermedi. Bakan İbrahim Yumaklı imzalı cevap metninde şöyle denilmekle yetinildi: “(…) Kırmızı et piyasa regülasyonu kapsamında ESK’nın internet sayfasında yayımlanan duyuruda belirlenen şartları taşıyan kırmızı et sanayi alanında faaliyet gösteren (şarküteri üretimi yapan) ve başvuru yapan tüm firmalara, kapasitelerine göre canlı kasaplık hayvan dağıtımı yapılmaktadır.”
‘Bakanlığın İşi Bir Avuç Et Baronunu Zengin Etmek Değil’
CHP’li Öztürkmen, Bakanlığın soru önergesine verdiği yanıtı şöyle değerlendirdi: “Yanıttan görüldüğü gibi Bakan Yumaklı, sorularımızın hiçbirine cevap vermiş değil. ESK’nın ithal ettiği ucuz etleri ve canlı hayvanları hangi büyük firmalar arasında pay ettiğini ve bunlara kaç liradan satıldığını sır gibi saklıyorlar. Kuyruktaki vatandaşın etine zam yapanlar, arka tarafta belli büyük şirketlere ve zincir marketlere milyon dolarlık servet aktarıyor. Yapılan devasa ithalatlar vatandaşa ucuz et sağlamıyor ancak bir avuç et baronunu daha da zengin ediyor.”
İthal Ette Vurgun Çarkı Nasıl İşliyor?
CHP Milletvekili Hasan Öztürkmen, et lobisinin vurgun sistemini şöyle anlatmıştı: “Et ve canlı hayvan ithalatında yetkili devlet kurumu ESK, Uruguay ve Brezilya’dan canlı büyük baş hayvan ithal ediyor. Avrupa ve Balkanlardan da karkas et getiriyor. Büyükbaş hayvanlar devasa gemilere yüklendiği anda aslında Türkiye’deki alıcıları belirlenmiş oluyor. Gelen ithal etin ve canlı hayvanların ancak yüzde 5-10’luk kısmı küçük üreticiye satılıyor. Aslan payını 11 büyük şirket alıyor.”
2 TIR Reyona, 18 TIR El Altından Et Tüccarlarına!
Karkas ette durum daha vahim. ESK, ithal ettiği etin çok büyük kısmını PERDER üyesi bazı büyük zincir marketlere satıyor. Ancak satılan etlere ne oluyor, ne kadarı reyonlarda satılıyor bilinmiyor. Sanayiciye verilen ette ‘şu fiyattan satacaksın’ diye bir zorunluluk bulunmuyor ancak marketlere verilen ette, kıyma ve kuşbaşını ESK’nın belirlediği fiyattan satma zorunluluğu bulunuyor.
11 Firma Ne Zaman Açıklanacak?
Şimdi gelelim ESK’nın et dağıtımından aslan payını alan firmalara… Sektör içindeki araştırmalarımızda bazı büyük firmanın ismine rastladık. İthal canlı hayvan ve karkas etlerin yüzde 90’ı bunlar arasında pay ediliyor. 11 şirket, şikayetler üzerine geçen aylarda mercek altına alınmış. Rekabet Kurumu, piyasayı manipüle ettikleri, arzı kısarak ortak fiyat belirledikleri gerekçesiyle incelemeye aldığı bu firmalardan şu ana kadar sadece Namet firmasına 72 Milyon 986 bin TL ceza kestiğini öğrendik.
