İranlı seçmenler, sert görüşlü eski nükleer müzakereci Said Celili ile kalp cerrahı ve uzun süredir milletvekilliği yapan, İran’ın Şii teokrasisi içindeki ılımlılar ve reformcularla ittifak kuran Mesud Pezeşkian arasında bir tercih yapmak zorunda kalacak.
Yıllardır süren ekonomik mücadele, kitlesel protestolar ve gerginliklerin ardından İslam Cumhuriyeti’nde kamuoyunda ilgisizlik yaygınlaştı.
28 Haziran’daki ilk tur oylamada hiçbir aday oyların %50’sinden fazlasını alamadı ve ikinci tura zorlandı. %39,9’luk katılım oranı aynı zamanda İran seçimlerinde şimdiye kadarki en düşük katılım oldu.
Boykot çağrıları, aralarında hapisteki Nobel Barış Ödülü sahibi Nergis Muhammedi’nin de bulunduğu kişiler tarafından yapıldı.
Hamaney son sözü söyledi
İran’ın 85 yaşındaki Dini Lideri Ali Hamaney, tüm devlet meselelerinde son sözü söyleyen kişidir; ancak cumhurbaşkanları ülkenin politikalarını Batı ile çatışmaya veya müzakereye doğru yönlendirebilirler.
1979 İslam Devrimi’nden bu yana olduğu gibi, radikal değişim isteyenler sandıklara giremeyecek, oylama ise uluslararası alanda tanınan gözlemcilerin denetiminden geçmeyecek.
Oylama, Gazze Şeridi konusunda Orta Doğu’da daha geniş çaplı gerginliklerin yaşandığı bir dönemde gerçekleşti. Tahran’ın bölgede silahlandırdığı milis grupları (Lübnan Hizbullahı ve Yemen’in Husi isyancıları gibi) çatışmalara katılıyor ve saldırılarını artırıyor.
Bu arada İran, uranyumu neredeyse silah seviyesine kadar zenginleştirmeye devam ediyor ve isterse birkaç nükleer silah üretebilecek kadar büyük bir stok bulunduruyor.
Pezeshkian’ı destekleyen yetkililerin ulaştığı dünya güçleriyle 2015 tarihli nükleer anlaşması, dönemin başkanı Donald Trump’ın Amerika’yı anlaşmadan tek taraflı olarak çekmesinin ardından 2018’de çöktü. O zamandan beri, sertlik yanlıları hükümetin her seviyesinde iktidara geldi.
Hamaney, seçimin ilk oylarından birini ikametgahından kullandı ve televizyon kameraları ve fotoğrafçılar, Hamaney’in oy pusulasını sandığa attığını görüntüledi.
Hamaney, geçen hafta oy kullanmayanların ülkenin Şii teokrasisine karşı olmadıklarını söyledi. Hamaney, “İnsanların coşkusunun eskisinden daha fazla olduğunu duydum” dedi. “İnşallah insanlar oy verir ve en iyi adayı seçer.”
Devlet televizyonu, ülke genelindeki belirli sandık merkezlerinde oluşan mütevazı kuyrukların görüntülerini yayınladı.
Celili seçilirse İran ne kadar sert bir tutum sergileyecek?
18 yaş üstü 61 milyondan fazla İranlı oy kullanmaya hak kazanıyor ve bunların yaklaşık 18 milyonu 18 ila 30 yaş aralığında. Seçimlerin yerel saatle 18:00’da (CET saatiyle 16:30’da) sona ermesi planlanıyor. Ancak geleneksel olarak katılımı artırmak için bu süre gece yarısına kadar uzatılıyor.
Cuma günkü seçimler 1979’dan bu yana sadece ikinci başkanlık ikinci turunu işaret ediyor. İlki, 2005’te, sertlik yanlısı Mahmud Ahmedinejad’ın eski Cumhurbaşkanı Ekber Haşimi Rafsancani’yi yenmesiyle gerçekleşti. Ahmedinejad döneminde İran, ilerleyen nükleer programı ve 2009 Yeşil Hareket protestoları ve onları ezen baskılar nedeniyle uluslararası yaptırımlarla karşı karşıya kaldı.
Pezeshkian’ın destekçileri Celili’nin Tahran’a “Taliban tarzı” bir hükümet getireceği uyarısında bulunurken, Celili de Pezeshkian’ı korku salma kampanyası yürütmekle eleştirdi.
63 yaşındaki Raisi, 19 Mayıs’ta ülkenin dışişleri bakanı ve maiyetinin de öldüğü bir helikopter kazasında öldü. O, Hamaney’in himayesinde ve dini lider olarak potansiyel bir halef olarak görülüyordu.
Yine de birçok kişi onu, İran’ın 1988’de gerçekleştirdiği toplu infazlardaki rolü ve 2022’de zorunlu başörtüsünü veya hicabı uygunsuz şekilde taktığı iddiasıyla polis tarafından gözaltına alınan genç bir kadın olan Mahsa Amini’nin ölümü üzerine düzenlenen protestoların ardından gerçekleşen muhaliflere yönelik kanlı baskılardaki rolüyle tanıyordu.
