Haiti ordusunun asker aradığına dair duyuru, Port-au-Prince’in merkezinde, Maurenceley Clerge’in akıllı telefon tamir edip sattığı bir sokak tezgâhında küçük bir radyodan duyuldu. 21 yaşındaki Clerge, iki hafta sonra gerekli evrakları tamamladı ve yüzlerce Haitili ile birlikte acımasız bir güneşin altında sıraya girerek orduya katılma şansını yakaladı. ABC News’e verdiği röportajda Clerge, “Bu benim beklediğim andı. Bu ülkenin bir vatandaşı olarak hizmet etmek ve aynı zamanda yükselmek ve hayatımı geliştirmek istiyorum” ifadelerini kullandı. Binlerce genç Haitili, yaygın çete şiddetinin, iş imkanlarının son derece kısıtlı olduğu bu yoksul ülkede nadir bir iş fırsatı yaratması nedeniyle asker olma şansını değerlendirmeye başladı.
Kaçırılma, işkence görme ya da öldürülme ihtimallerini bir kenara bırakan Haiti’nin en genç nesli, çeteleri yok etmek amacıyla birkaç yıl önce yeniden kurulan ve bir zamanlar nefret edilen orduyu yeniden inşa etmek isteyen hükümetin çağrısına yanıt veriyor. Kısa süre önce orduya başvuran Samuel Delmas, “Bu konuda çok düşündüm çünkü asker olmanın çok fazla fedakarlık gerektirdiğini biliyorum. Yaptığınız her şey riskli. Her zaman ülkeme faydalı olmak istemişimdir” dedi. Çetelerin, kendisini ve ailesini iki yıl önce evlerinden kaçmaya zorladığını belirten Delmas, “Benim gibi kaçmak zorunda kalan vatandaşları korumak istiyorum” şeklinde konuştu.
Haiti hükümeti, kaç asker almayı hedeflediğini ya da şu ana kadar kaç kişinin başvurduğunu açıklamadı. Ancak, Savunma Bakanlığı tarafından internette yayınlanan belgeler, Ağustos ortasında en az 3 bin kişinin seçildiğini ve fiziksel ve zihinsel testleri beklerken belgelerini sunmalarının istendiğini göstermektedir.
Nüfusun Yarısından Fazlası Günde 2 Dolardan Az Kazanıyor
Eğer bu başvuranların tamamı işe alınırsa, bu, geçen yılın başındaki 2 bin kişilik kuvvet gücünün iki katından fazla olacaktır. Haiti’nin yaklaşık 12 milyonluk nüfusunun %60’ı günde 2 dolardan az bir gelir elde ediyor ve enflasyon son yıllarda çift haneli rakamlara yükseldi. Orduya başvuran Emerson Celadon, ordudaki arkadaşlarının kendisine ayda yaklaşık 300 dolar kazandıklarını söyledi. Haiti’nin silahlı kuvvetleri bir zamanlar büyük korku ve nefret uyandırmış ve askerler ciddi insan hakları ihlalleriyle suçlanmıştı.
Ordu, eski Cumhurbaşkanı François Duvalier’in gücünü azaltmasından sonra bile 20. yüzyılın ikinci yarısında birkaç darbe düzenlemiştir. Eski Başkan Jean-Bertrand Aristide’yi devirmek için 1991 yılında yapılan son darbenin ardından hükümet, 1995 yılında silahlı kuvvetleri dağıttı. O dönemde ordu, yaklaşık 7,000 askerden oluşuyordu.
“Ülke Tarihindeki En Felaket Kararlardan Biri”
“Orduyu terhis etme kararı, ülke tarihindeki en felaket kararlardan biri oldu” diyen Haiti hakkında iki kitabın yazarı Michael Deibert, bunun sonucunda 1990’ların sonu ve 2000’lerin başında ilk nesil siyasi çetelerin kök saldığını belirtti. Deibert, “Haiti polisinin rolünü hiçbir zaman tam olarak üstlenemediği bir güvenlik gücünün bıraktığı güvenlik boşluğuna adım attılar” şeklinde ifade etti.
Ordu dağıtıldıktan sonra hükümet, Haiti Ulusal Polisini ve Sahil Güvenliği kurdu ve bu güçler, BM birliklerinin gelmesiyle desteklendi. BM’nin barışı koruma operasyonlarına son vermesinin ardından ordu, Temmuz 2021’de bir suikast sonucu öldürülen Başkan Jovenel Moise tarafından 2017’de yeniden göreve getirildi. O zamandan beri ordu, çetelerle mücadelede ve üst düzey hükümet yetkililerini korumada küçük bir rol oynamaktadır.
Ancak Moise’nin öldürülmesini takip eden yıllarda çete şiddeti artınca, eski Başbakan Ariel Henry, Mart 2023’te tüm güvenlik güçlerini seferber edeceğini açıkladı. O dönemde silahlı kuvvetlerde Meksika, Kolombiya ve Arjantin’deki uzmanlar tarafından eğitilen yaklaşık 2 bin asker bulunuyordu.
Ocak Ayından Bu Yana Şiddet Olayları Arttı
BM’ye göre, Haiti’de Ocak ayından Mayıs ayına kadar 3 bin 200’den fazla cinayet işlendi ve çete şiddeti son yıllarda yarım milyondan fazla insanı evsiz bıraktı. Bu yılın başlarında eşgüdümlü saldırılarda çeteler, iki düzineden fazla polis karakolunun kontrolünü ele geçirdi, ana uluslararası havaalanını yaklaşık üç ay boyunca kapattı ve Haiti’nin en büyük iki hapishanesine baskın düzenleyerek binlerce mahkumu serbest bıraktı.
Yeni atanan Başbakan Garry Conille, silahlı kuvvetlerin “devasa zorluklarla” karşı karşıya olduğu uyarısında bulunurken, orduyu modernize etme ve iletişim ile gözetleme teknolojilerine yatırım yapma sözü verdi. Ayrıca, askerler ve aileleri için askeri altyapı, barınma ve sağlık hizmetlerini iyileştireceğini de belirtti. Ordunun, Haiti polisi ve çete şiddetini bastırmaya yardımcı olmak üzere bugüne kadar Haiti’ye 400 kadar polis memuru gönderen Kenya’nın liderliğindeki BM destekli bir misyonla birlikte çalışması bekleniyor. Önümüzdeki aylarda Benin, Çad ve Jamaika gibi ülkelerden de polis ve askerlerin gelmesi ve toplam 2,500 yabancı personelin Haiti’ye ulaşması öngörülüyor.
