Bağırsak Kanseri Nedir?
Yaygın olarak bağırsak kanseri olarak bilinen kolorektal kanser, kalın bağırsak (kolon) veya rektumun son kısmını etkileyen bir kanser türüdür. Bu kanser türü, dünya genelinde en sık görülen kanserlerden biri olma özelliğine sahiptir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre, 2020 yılında dünya genelinde 1,9 milyondan fazla yeni bağırsak kanseri vakası rapor edilmiştir ve bu hastalık sebebiyle 930 binden fazla ölüm gerçekleşmiştir. Kolorektal kanser, dünya çapında en yaygın üçüncü kanser türü olup, tüm kanser vakalarının yaklaşık %10’unu oluşturmaktadır. Ayrıca, kansere bağlı ölümlerin de ikinci en önemli nedeni olarak öne çıkmaktadır.
Birçok bireyde, hastalığın erken evrelerinde belirgin bir belirti görülmemektedir. Uzmanlar, bağırsak kanserinin erken teşhisinde dışkı kontrolünün önemine vurgu yapmaktadır.
Bağırsak Kanseri Belirtileri Nelerdir?
Bağırsak kanserinin bazı yaygın belirtileri şunlardır:
- Dışkıda değişiklikler – ishal veya kabızlık gibi
- Normalden daha sık veya daha seyrek dışkı yapma
- Dışkıda kırmızı veya siyah kan görme
- Anüste kanama
- Tuvalete gitmiş olsanız bile sık sık dışkı yapma ihtiyacı hissetme
- Karın ağrısı ve rahatsızlık
- Karında bir kütle hissi
- Şişkinlik ve gaz problemi
- İstenmeyen kilo kaybı
- Sebepsiz yere aşırı yorgunluk
Bu belirtilere sahip olmak, mutlaka bağırsak kanseri teşhisi anlamına gelmez. Ancak, bu belirtileri üç hafta veya daha uzun bir süre boyunca fark ederseniz ve genel sağlık durumunuzda bozulma hissediyorsanız, bir sağlık uzmanına başvurmanız önerilir. Bağırsak kanseri, dışkının bağırsaktan geçişini engelleyebilir ve bu durum şiddetli karın ağrısı ve kabızlık gibi sorunlara yol açabilir. Bu tür durumlarda acilen sağlık kuruluşlarına başvurmak önemlidir.
Dışkı Nasıl Kontrol Edilir?
Tuvalete çıktığınızda dışkınıza dikkat etmek son derece önemlidir. Ayrıca, bu konuda konuşmaktan çekinmemek gerekir. Dışkınızdaki kanın yanı sıra rektal (anüs çevresindeki) kanamaya karşı da dikkatli olmalısınız. Parlak kırmızı renkte kan, genellikle hemoroit (basur) kaynaklı olabilir ancak aynı zamanda bağırsak kanserinin de bir belirtisi olabilir. Dışkıda koyu kırmızı veya siyah kan bulunması, kanın bağırsaklardan veya mideden geldiğine işaret edebilir ve bu durum ciddiye alınmalıdır.
Ayrıca, tuvalete çıkma sıklığınızda bir değişiklik de gözlemleyebilirsiniz. Gerekli sıklıkta tuvalete gidemediğinizi ya da bağırsaklarınızı tam olarak boşaltamadığınızı hissediyorsanız, bu da önemli bir belirti olabilir. İngiltere’deki Bağırsak Kanseri Vakfı, doktora bir semptom günlüğü ile gitmeyi önermektedir. Doktorlar, bağırsak sorunları yaşayan farklı bireylerin semptomlarını iyi bilirler. Bu nedenle, yaşadığınız değişiklikleri ve kanama durumlarını aktarmaktan çekinmemelisiniz.
Bağırsak Kanserine Neden Olabilecek Faktörler
Kimse bağırsak kanserinin kesin nedenini tam olarak belirleyememiştir. Ancak, kanserin gelişimini daha olası hale getirebilecek bazı faktörler bulunmaktadır:
- Yaş: Yaş ilerledikçe, kanser riski artmaktadır. Bağırsak kanseri vakalarının çoğu 50 yaş ve üzeri bireylerde görülmektedir.
Ek olarak, risk faktörleri arasında şunlar bulunmaktadır:
- Fazla kırmızı et ve salam, sucuk gibi işlenmiş etleri aşırı tüketmek
- Sigara içmek
- Aşırı alkol tüketimi
- Obezite veya fazla kilolu olmak
- Bağırsağınızda poliplerin bulunması
Kalıtsal Mıdır?
Pek çok bağırsak kanseri vakası kalıtsal değildir. Ancak, 50 yaşından önce bağırsak kanseri teşhisi konmuş bir yakın akrabanız varsa, bu durumu doktorunuza bildirmelisiniz. Lynch sendromu gibi bazı genetik durumlar, bireylerin bağırsak kanseri geliştirme riskinin artmasına neden olabilir. Ancak, doktorlar bu durumu bildiklerinde, gerekli önlemler alınabilir.
Riski Nasıl Azaltabiliriz?
Bilim insanları, bağırsak kanserlerinin yarısından fazlasının sağlıklı yaşam tarzı benimseyerek önlenebileceğini belirtmektedir. Bu, düzenli egzersiz yapmak, lif açısından zengin gıdalar tüketmek, yağ alımını azaltmak ve günde yaklaşık altı ila sekiz bardak su içmek gibi alışkanlıkları içermektedir. Ayrıca, herhangi bir belirti durumunda bir doktora danışmak ve önerilmesi halinde kanser taramasını kabul etmek de büyük önem taşımaktadır.
Nasıl Test Olurum?
Türkiye’de kalın bağırsak kanseri taramaları, 50-70 yaş arası kadın ve erkek bireylere, Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile Sağlığı Merkezleri (ASM) aracılığıyla iki yılda bir ücretsiz olarak yapılmaktadır. Sağlık Bakanlığı, 50-70 yaş grubundaki bireylere her 10 yılda bir kolonoskopi ile tarama yapılmasını önermektedir. Ailede kalın bağırsak polipleri, kalın bağırsak kanseri, ülseratif kolit, Crohn Hastalığı veya kalıtsal polipozis öyküsü olan bireyler için 40 yaşından itibaren tarama önerilmektedir. Daha genç yaş grubundaysanız ve herhangi bir belirti yaşıyorsanız, doktorunuza başvurmanız önemlidir. Tek başınıza yapabileceğiniz test kitleri, sonuçları kafa karıştırıcı olabileceğinden, önerilmez.
Ne Tür Tedaviler Var?
Bağırsak kanseri, özellikle erken teşhis edildiğinde tedavi edilebilir bir hastalıktır. Tedavi yöntemleri bireylerin özel durumlarına göre uyarlanabilir. Genetik testler, bireylerde uygulanacak tedavide önemli değişiklikler sağlayabilir. Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’nın bildirdiğine göre, bağırsak kanserinde cerrahi müdahale, ilaç tedavisi (kemoterapi) ve ışın tedavisi (radyoterapi) gibi farklı tedavi seçenekleri uygulanmaktadır. İngiltere’de ise, kişiye özel kanser aşısı denemeleri başlamıştır. 55 yaşındaki Elliot Pfebve, İngiltere’de bağırsak kanserine karşı kişiye özgü bir aşı ile tedavi gören ilk hasta olmuştur.
Kanserin Farklı Evreleri Nelerdir?
Birinci evre kanser: Küçük boyutludur ve henüz yayılmamıştır. İkinci evre kanser: Daha büyük boyutta olup, henüz yayılmamıştır. Üçüncü evre kanser: Lenf düğümleri gibi çevre dokulara yayılmıştır. Dördüncü evre kanser: Vücutta başka bir organa yayılma göstererek ikincil bir tümör oluşturur.
