Televizyon Karşısında Yemek Yemek: Sağlıklı mı, Değil mi?
İzlenecek o kadar çok dizi ve film varken, televizyon karşısında yemek yemek oldukça cazip bir seçenek gibi görünüyor. Ancak bu alışkanlığın sağlık açısından pek de iyi bir üne sahip olmadığı biliniyor. 20. yüzyılın başlarında ABD’de ortaya çıkan “TV yemeği” kavramı, genellikle tuz ve katkı maddeleriyle dolu işlenmiş yiyeceklerin, rahat bir kanepede otururken tüketildiği imajını akla getiriyor. Peki, sebzeler ve tahıllarla dolu, sağlıklı bir tabak televizyon karşısında yendiğinde de sağlık sorunları ortaya çıkabilir mi? İşte bu konuda bazı önemli bulgular var.
Olay Örgüsüne Kapılıp Doyduğumuzu Fark Etmiyoruz
Çalışmalar, televizyon izlemek ile obezite riskinin artışı arasında bir bağlantı olduğunu gösteriyor. Bunun nedenlerinden biri, düşük egzersiz seviyesidir. Ancak televizyon izlemek, aynı zamanda ne kadar yediğimizi de etkileyebilir. Amsterdam Üniversitesi’nden iletişimci Monique Alblas, televizyon izlerken daha fazla yemek yenmesinin sebeplerinden biri olarak dikkat dağınıklığını işaret ediyor. Sürükleyici bir olay örgüsüne kapıldığımızda, yemeğe olan dikkatimiz azalıyor ve tok olduğumuzu belirten bedensel sinyallerin farkında olmuyoruz. Bu durum, aşırı yemeye yol açabiliyor.
Ayrıca, televizyon karşısında yemek yerken ne yediğimizi hatırlamadığımız ve yediğimiz miktarı doğru tahmin edemediğimiz öne sürülen başka araştırmalar da var. Alblas, Hollanda Sosyal Araştırmalar Enstitüsü tarafından toplanan verileri analiz ettiğinde, insanların aynı anda televizyon izlerken daha uzun süre yemek yediğini fark etti. Bu analiz, dikkat dağınıklığı nedeniyle insanların ne kadar yediklerinin farkında olmadıklarını ortaya koyuyor. Bu bulgular, insanların daha fazla yediğini veya ne tür yiyecekler yediklerini göstermiyor; yalnızca yemek yemeye harcanan zamanın daha uzun olduğunu ifade ediyor. Ancak, Alblas’a göre, yemek için harcanan zamanın daha fazla kalori almakla ilişkili olduğuna dair mevcut araştırmalar mevcut.
Televizyon izlerken daha fazla yememizin bir diğer nedeni de, yediklerimize daha fazla dikkat ettiğimizde yiyeceklerin aynı tadı vermemesi olabilir. Hollanda’daki Wageningen Gıda Güvenliği Araştırmaları ve Leiden Üniversitesi’nde sosyal, örgütsel ve ekonomik psikoloji alanında çalışan Floor van Meer, dikkatimiz dağıldığında yiyeceklerden o kadar fazla tatmin alamadığımızı belirtiyor. Van Meer, dikkat dağınıklığı üzerine çok sayıda çalışma yürüttü. Katılımcılardan yemek yerken kısa veya uzun bir sayıyı ezberlemeleri istendiği bir çalışmada, daha uzun sayıları ezberlemeye çalışanların yedikleri yiyeceklerin daha az tatlı olduğunu bildirdiği görüldü. Yani, dikkatini sayıya daha çok verdiği için katılımcılar yedikleri yemekten daha az tatmin oldu. Van Meer, bu kişilerde tat algısıyla ilişkili beyin bölgelerinde daha az aktivite gözlemledi.
Duygusal Durum ve Yeme Davranışları
Bazı araştırmalar, bir televizyon programının beklentileri karşılamadığında, telafi etmek için daha fazla yeme eğilimi gösterebileceğimizi öne sürüyor. Duygusal durumumuz, yeme davranışlarımızda büyük bir rol oynuyor. Bizi mutlu eden bir şeyi izlerken, bizi üzen bir şeye kıyasla daha az çikolata veya patlamış mısır gibi “hazcı” yiyecekleri seçme eğiliminde olabiliriz.
Televizyon İzlerken Ne Yiyoruz?
Araştırmalar, yiyecek reklamlarına maruz kalmanın insanların genel olarak daha fazla yemesine neden olabileceğini öne sürüyor. Ancak araştırmacıları en çok endişelendiren şey, obezite ve kalp hastalığı gibi sağlık sorunları ile ilişkilendirilen aşırı işlenmiş gıdaların (UFP) reklamlarla olan ilişkisi. Brezilya’daki São Paulo Üniversitesi’nde Beslenme ve Sağlık alanında çalışan araştırmacı Fernanda Rauber, “Kanıtlar, yiyecek reklamlarına kısa süre maruz kalmanın bile çocukların reklamı yapılan yiyecekleri seçme olasılığını artırabileceğini gösteriyor” diyor. Ayrıca, çocukların televizyon izlerken UFP yeme olasılığının daha yüksek olduğunu vurguluyor. Rauber, aile yemeklerinin genellikle daha fazla meyve ve sebze ile ilişkilendirilirken, çocukların aileleriyle televizyon izlerken yemek yediklerinde daha fazla UFP tükettiklerini buldu.
Dikkat Dağılmasının Diğer Etkileri
Van Meer, dikkat dağılmasının bizi daha az yemeye veya hiç yememeye de yönlendirebileceğini öne sürüyor. Çocuklar üzerinde yapılan bazı araştırmalara göre, dikkatleri o kadar dağılabilir ki yemek yiyemeyecek kadar dikkatleri dağılabiliyor. Bu etki, yetişkinlerle yapılan araştırmalarda da gözlemlendi. Bir dizinin aynı bölümünü iki kez izleyenlerin, iki farklı bölüm izleyen gruba kıyasla fazladan 211 kalori yediği ortaya çıktı. Avustralya’daki Macquarie Üniversitesi’nde psikoloji profesörü Dick Stevenson, bunun daha az dikkatlerinin dağılmış olmasından kaynaklanabileceğini belirtiyor. Diğer bir deyişle, izlediğimiz TV yeterince ilgi çekiciyse, önümüzdeki yemeği yemeyi unutabiliriz. Ancak TV bizi sıktığında daha fazla yiyebiliriz.
Televizyon İzlerken Yemek Yemekten Kaçınmalı mıyız?
Televizyon karşısında yemek yediğimizde neden daha fazla yiyebileceğimize dair birkaç teori var. Ancak bu alandaki güvenilir araştırmalar için bazı zorluklar mevcut. Araştırmacılar genellikle insanların kendi davranışlarını kaydetmesiyle oluşan verileri inceliyor; bu da her zaman güvenilir olmuyor. Araştırmacılar ayrıca laboratuvar ortamlarında yemek yiyen ve televizyon izleyen insanları inceliyorlar. Ancak televizyon izlemenin doğası gereği genellikle evde rahatlıyoruz, bu yüzden bunu laboratuvar ortamında yeniden yaratmak zor olabiliyor. Alblas, “Televizyonun yemek yemeyi nasıl etkilediğini biliyoruz, ancak daha iyi anlaşılması gereken birçok bilinmeyen var” diyor. Stevenson, televizyonun yemek yemeyi ne kadar etkilediğinin, izlediğimiz içerik türü de dahil olmak üzere birçok faktöre bağlı olduğunu belirtiyor. İzlediğimiz şey ruh halimizi değiştirebilir; programın temposu da bir fark yaratabilir. Bir araştırmaya göre aksiyon filmleri, bir röportaj programını izlemekten daha fazla yememize neden olabiliyor. Elbette, yediğimiz yiyeceklerin lezzeti ve yiyecek konusunda ne kadar dürtüsel olduğumuz da önemli. Ayrıca dikkat dağıtan diğer aktivitelerle karşılaştırıldığında, televizyon izlerken daha fazla yediğimize dair çok az kanıt olduğu belirtiliyor. Araştırmalar, yeme davranışımızın karmaşık olduğunu ve tamamen çözülmesinin neredeyse imkansız olduğunu gösteriyor.
