Matematiksel Olarak Erken Gelişen Gençler Çalışması (SMPY)
SMPY, gençlerin matematiksel yeteneklerini erken yaşlarda tanımlamak ve geliştirmek amacıyla yapılan kapsamlı bir araştırma programıdır. Bu çalışma, 45. yılını doldurmuş olup, 5 bin kadar bireyin kariyerlerini ve başarılarını çocukluklarından başlayarak izlemektedir. Nature dergisinde detaylarıyla açıklanan bu araştırmanın temel hedefi, “üstün matematik yeteneklerine sahip gençlerin eğitimini desteklemeyi” sağlamak olarak belirlenmiştir.
Gelişmeye Hazır Yetenekleri Tespit Etmek
SMPY, “Çocukların etkileyici bir entelektüel ağırlığa sahip olarak nasıl yetiştirileceğini” anlamak için dünyadaki en iyi kaynaklardan biridir. Yüzlerce akademik çalışma üretmiş ve özellikle bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarında gelişmeye hazır yeteneklerin nasıl tespit edileceği konusunda ne kadar etkili olduğunu kanıtlamıştır. 1973 yılında ABD’nin Tennessee eyaletinde kurulan Vanderbilt Üniversitesi tarafından yürütülen SMPY programına katılan birçok birey, “yüksek profilli bilim insanları” olarak kariyerlerine devam etmiştir. Peki, çocukları potansiyel dâhilere dönüştürmenin sırrı nedir?
Erken Bilişsel Yeteneklerin Önemi
SMPY verileri, bir konuda uzmanlaşmanın söz konusu olduğunda, “Doğuştan gelen zekânın tekrarlanan pratiği yendiğini” göstermektedir. Bu bağlamda “erken bilişsel yetenek”, başarı üzerinde sürekli pratik yapmaktan ya da ailenin sosyo-ekonomik durumu gibi diğer faktörlerden daha fazla etkiye sahiptir. Bu bulgu, “Büyük başarılara ulaşma potansiyeli olan çocuklardan ziyade, bu konuda zorlanan çocukların yeteneklerini geliştirmeye öncelik veren çoğu Batılı eğitim anlayışına” ters düşmektedir. Esasen SMPY, “Eğer zekiyseniz ve bu şekilde tanımlanıp beslenirseniz, başarılı olacağınızı” ortaya koymaktadır.
Zuckerberg, Lady Gaga, Sergey Brin…
Standartlaştırılmış testler, entelektüel açıdan güçlü çocukları bulmak için yaygın bir yöntem olmuştur. Johns Hopkins Üniversitesi‘nin (JHU) Yetenekli Gençler Merkezi Programı, üniversite giriş sınavlarında ilk yüzde 1’lik dilime girenleri kabul etme eğilimindeydi. Bu programın mezunları arasında Mark Zuckerberg, Lady Gaga ve Google‘ın kurucularından Sergey Brin gibi isimlerin yanı sıra öncü matematikçiler Terence Tao ve Lenhard Ng de bulunmaktadır. Kuzey Carolina, Durham’daki Duke Üniversitesi Yetenek Belirleme Programı‘nda psikolog olan ve JHU ile işbirliği yapan Jonathan Wai, Nature’a yaptığı açıklamada, “Hoşumuza gitsin ya da gitmesin, bu insanlar toplumu yönetiyor” demektedir.
Programa Yönelik Eleştiriler
SMPY gibi girişimler, “en zeki çocukları seçtikleri için” eleştirilmektedir. Daha sınırlı potansiyele sahip çocukların, bu tür girişimler tarafından göz ardı edilmesinden endişe duyulmaktadır. Ayrıca, çocukları erken yaşlardan itibaren zeki olarak etiketlemek, öğrenme isteklerini zayıflatabilir. Daha da önemlisi, çocuğunuzun büyüyünce bir dahi olacağını garanti edebilecek tek bir faktör yoktur. Doğanın ve yetiştirilmenin farklı etkilerini birbirinden ayırmaya çalışan birçok çalışma, bunun hem genetik hem de yetiştirilme tarzının bir parçası olduğu fikrinde birleşmektedir.
Nasıl Zeki Çocuk Yetiştirilir?
Uzmanlara göre, okul öncesi yaşlarda çocuğunuza destekleyici ve işbirlikçi davranmanız, ebeveyn sevgisinin gelişimini desteklemekte ve bu da beynin gelişim hızını önemli ölçüde artırmaktadır. Bir başka çalışma, zaman içinde giderek zorlaşan karmaşık görevlerin, sinirsel bağlantı ve zihinsel esneklik için büyük bir fayda sağladığını ortaya koymaktadır. İlginç bir şekilde; pek çok bilgisayar oyunu da bu şekilde yapılandırılmıştır. Giderek artan kanıt, sanal dolaşım, problem çözme ve rekabetçi mücadelenin, gelecekte bilişsel işlevlerin geliştirilmesine katkıda bulunabileceğini göstermektedir. Müzik aleti çalmayı öğrenmek ve düzenli olarak kitap okumak, çocuklar için olduğu kadar yetişkinler için de nörolojik açıdan faydalıdır.
Önemli Bilimsel Kaynaklar
Unutmayın ki her çocuk farklıdır ve farklı öğrenme ihtiyaçları vardır. Bu nedenle, çocuğunuzun ilgi alanlarına ve yeteneklerine odaklanarak onu en iyi şekilde desteklemeye çalışın. Ayrıca, onların gelişimini izlemek ve gerektiğinde uygun eğitim ve rehberlik sağlamak için eğitim profesyonelleri ile işbirliği yapmalısınız. Zeki bir çocuğun yetiştirilmesi, hem akademik başarıları hem de kişisel gelişimini desteklemeyi içeren kapsamlı bir süreçtir. Araştırmalara dayalı olarak zeki bir çocuk yetiştirmek için atılabilecek bazı önemli adımlar ise şu bilim insanlarının çalışmalarında gizlidir:
- Erken Eğitim ve Teşvik: Araştırmacılar: Carol S. Dweck, Angela L. Duckworth, Carol W. Greider – “Çocuğunuzun erken yaşlarda zihinsel uyarıcılarla çevrili olduğundan ve merakını teşvik etmek için fırsatlar sunduğunuzdan emin olun. Bu, onların kavramsal düşünme yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.”
- Okuma Alışkanlığı Oluşturma: Araştırmacılar: Keith E. Stanovich, Anne E. Cunningham – “Çocuğunuza kitap okuma alışkanlığı kazandırmak, okuma becerilerini geliştirmek ve bilişsel gelişimi teşvik etmek için önemlidir.”
- Problem Çözme ve Eleştirel Düşünme Yeteneklerini Geliştirme: Araştırmacılar: Robert J. Sternberg, Howard Gardner – “Zeki bir çocuğun eleştirel düşünme, problem çözme ve yaratıcı düşünme yeteneklerini geliştirmek için farklı materyallere ve problemlere maruz bırakın. Bu, zekalarını farklı alanlarda geliştirmelerine yardımcı olabilir.”
- Akademik Tutkuyu Teşvik Etme: Araştırmacılar: Mihaly Csikszentmihalyi – “Çocuğunuzun ilgi duyduğu konuları keşfetmesine ve bu konuları öğrenmeye olan ilgisini sürdürmesine destek olun. Tutku, uzun vadeli öğrenme ve başarı için önemlidir.”
- Akran İlişkileri ve Sosyal Beceriler: Araştırmacılar: Robert H. Ennis, Carol K. Sigelman – “Sosyal becerileri ve empatiyi geliştirmeye önem verin. İyi bir insan olmak, zekanın yanı sıra yaşam başarısı için de önemlidir.”
- Öğrenmeyi Teşvik Eden Ortam: Araştırmacılar: Benjamin S. Bloom, John Hattie – “Eğitimci olarak, çocuğunuzun öğrenmeyi teşvik eden bir ortamda bulunduğundan emin olun. İyi bir eğitimci-öğrenci ilişkisi, öğrenme sürecini destekleyebilir.”
- Bireysel Gereksinimlere Duyarlılık: Araştırmacı: Jerome Bruner – “Çocuğunuzun bireysel güçlü ve zayıf yönlerini tanıyın ve eğitim stratejilerini buna göre uyarlayın.”
