Kıllı memelilerin büyük bir kısmı, özellikle köpekler, ıslak kaldıklarında fazla suyu kürklerinden atmak için kendilerini silkeleyerek kurutma davranışını gösterir. Bilim insanları, bu “ıslak köpek sarsıntılarının” arkasındaki sinirsel işleyişi anlamaya yönelik önemli bir adım attılar. Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde bulunan Howard Hughes Tıp Enstitüsü’nden bir araştırma ekibi, laboratuvar fareleri üzerinde yaptıkları çalışmalarla, bu davranışın ciltteki belirli mekanoreseptörlerin uyarılmasıyla tetiklendiğini ortaya koydu. Çalışmanın detayları, iki gün önce Science bülteninde yayımlandı.
Kıllı Memelilerin Duyusal Nöronları
Popüler Science Türkçe’de de belirtildiği üzere, ıslak köpek sarsıntıları, kürklerdeki suyu ve potansiyel olarak tahriş edici maddeleri, dolanan parçaları ve parazitleri etkili bir şekilde uzaklaştırmanın bir yolu olarak görülmektedir. Bu davranış, özellikle hayvanların kendi kendilerini tımar ederken veya yalarken ulaşmalarının zor olduğu boyun ve sırt gibi bölgelerde oldukça faydalıdır. Kıllı memeliler, 12 farklı duyusal nöron tipine sahiptir ve bu nöronlar, çeşitli hisleri algılamak ve titreme gibi yanıtları tetiklemek için farklı işlevlere sahiptir.
Silkelenme Davranışı ve Sinirsel Mekanizmalar
Silkelenme davranışı, birçok hayvan türünde yaygın olarak gözlemlenmesine rağmen, arkasındaki sinirsel mekanizmaların çoğu henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Yeni çalışmada, araştırma ekibi, C-lif düşük-eşikli mekanoreseptörler (C-LTMR) adı verilen ultra hassas bir reseptör türüne odaklandı. Bu reseptörler, kıl köklerinin etrafına sarılarak çalışır ve genellikle keyif veren duyusal dokunma ile ilişkilendirilir.
Araştırma ekibi, farelerin sırt ve boyun bölgelerine yağ ve su gibi farklı uyarıcılar uyguladıktan sonra, çeşitli mekanosensör nöronlardan gelen yanıtları inceledi. Farelerin genetik yapılarında değişiklik yaparak C-LTMR’lerinin çoğunu ortadan kaldırdıklarında, bu reseptörlerin ıslak köpek silkelenmesini tetiklemek için gerekli hislerin kontrolünde kritik bir rol oynadığını buldular. C-LTMR’lerin ortadan kaldırılması, farelerin silkelenme davranışını durdurdu.
Daha sonra araştırmacılar, C-LTMR’lerden gelen sinyallerin farelerin sinir sistemi boyunca nasıl yol aldığını inceledi. Bu yolculuk, omurilikteki belirli bir nöron grubuna ulaştı. Bu nöral bağlantı, beyinde acı, dokunma ve sıcaklığın işlenmesine yardımcı olan parabrakiyal çekirdek bölgesiyle ilişkilidir. Araştırma ekibi, bu nöronları değiştirerek ışığa tepki verecek şekilde açılıp kapanabilen hale getirdi. Böylece, omurilik nöronlarının faaliyeti engellendi ve duyusal nöronların geçtiği güzergah haritalandı.
Üzerinde değişiklik yapılan farelerdeki silkelenme, kontrol grubundaki farelerle karşılaştırıldığında %58 oranında azaldı. Beyindeki acı, dokunma ve sıcaklık bölgesine giden sinyallerin engellenmesi de benzer sonuçlar doğurdu. Kontrol grubundaki fareler, kendilerini normal bir şekilde kaşımaya ve tımar etmeye devam ettiler. Bu bulgular, ıslak köpek silkelenmesine özgü sinirsel yolların keşfedildiğini gösteriyor.
Sonuçlara göre, C-LTMR’ler ıslak köpek silkelenmesinin ardındaki anahtar duyusal bileşenler olarak öne çıkıyor. Gelecekte bu yaygın davranışa yönelik yapılacak araştırmalarda, aşırı aktif C-LTMR’lerin kedilerde görülen seğiren cilt sendromu gibi durumlara katkıda bulunup bulunmadığı incelenebilir. Bu sendromda kediler, aniden ciltlerini yırtarak aşırı kasılma gösterirler. Ayrıca, bu bulgular insanların aşırı cilt hassasiyetinin incelenmesinde de önemli bir temel oluşturabilir.
