Bosna-Hersek’in Sırp çoğunluklu tarafının lideri Milorad Dodik, 1995 yılında Srebrenica’da 8.000’den fazla Boşnak’a yönelik soykırımı anmak için her yıl bir gün kurulmasına ilişkin BM oylamasından bir gün önce, Çarşamba günü Balkan ülkesinden çekilme tehdidini yineledi.
Bu arada kurbanların yakınları, oylamanın, ölümlerin inkar edilemeyeceğini veya unutulamayacağını garanti altına almak açısından tarihi bir gün olacağını söyledi.
Almanya ve Ruanda sponsorluğunda önerilen BM kararı Boşnaklar tarafından desteklendi ancak protestolara ve Bosnalı Sırp Dodik ile komşu Sırbistan’ın popülist başkanı Aleksandar Vučić’in buna karşı lobi faaliyetlerine yol açtı.
İki lider, tasarıda Sırpların suçlu olarak açıkça belirtilmemesine rağmen, kararın “tüm Sırpları soykırımcı” olarak damgalayacağını söylüyor. Hem Sırbistan hem de Bosnalı Sırplar Srebrenica’da soykırımın yaşandığını inkar ettiler, ancak bu iddia iki BM mahkemesi tarafından tespit edildi.
Bosna’da, eski Yüksek Temsilci Valentin Inzko’nun 2021’de yürürlüğe koyduğu soykırımın inkarına karşı bir yasa var.
‘Adil bir karar bekliyoruz’
Katliamda sevdiklerini kaybedenler için suçun boyutunun inkar edilmesi daha fazla acı anlamına geliyordu. Srebrenica Anneleri grubundan Munira Subašić, BM oylamasının bu nedenle mağdurlar, hakikat ve adalet için “çok şey ifade ettiğini” söyledi.
Subašić, “Yalan içinde yaşayan, gerçeği bilmeyen insanlar, bu BM kararına bizden daha çok ihtiyaç duyacaklar” diyerek, Bosnalı Sırplar ve Sırbistan’daki “soykırım inkarcılarından” söz ettiğini ekledi. Artık savaş suçlularını yüceltemeyeceğiz.”
Srebrenica’da birkaç aile üyesini kaybeden Nura Begović, “(Perşembe günü) bize, ailelere, dünyada adaletin var olduğunu, insanlığın var olduğunu anlatacak adil bir karar bekliyoruz” diye ekledi.
11 Temmuz 1995’te Bosnalı Sırplar, Srebrenica’da BM tarafından korunan güvenli bölgeyi istila etti. En az 8 bin Boşnak erkek ve erkek çocuğunu eşlerinden, annelerinden, kız kardeşlerinden ayırıp katlettiler.
193 üyeli BM Genel Kurulu kararı Perşembe günü tartışmayı ve ardından oylamayı planlıyor. Sırbistan müttefikleri Rusya ve Çin’in desteğini alırken, karar ABD, Fransa, İtalya ve diğer Batılı devletlerin çoğu tarafından destekleniyor.
Bosna’nın yaklaşık yarısını oluşturan Sırp çoğunluğunun idari birimi olan Sırp Cumhuriyeti’nin başkanı Dodik, sosyal medya platformu X’te BM kararının Boşnak destekçileri tarafından ülkeye dayatıldığını ve ülkeyi böleceğini söyledi. Hükümetinin Perşembe günü resmi olarak ayrılma teklifinde bulunabileceğini söyledi.
Dodik, X’e yaptığı açıklamada, “Bosna-Hersek’in sonu geldi, daha doğrusu yemin edenler yüzünden sona erdi” dedi. “Geriye hepimizin iyi komşular olmak için çabalaması kalıyor.” ve barış içinde ayrılmayı.”
Dodik geçmişte de Sırp çoğunluğunun Bosna’dan ayrılması ve muhtemelen komşu Sırbistan’a katılması yönünde bu tür tehditlerde bulunmuştu. Kendisi ve diğer bazı Bosnalı Sırp yetkililer, kısmen ABD’nin aracılık ettiği ve Bosna’nın 1992-95 savaşını sona erdiren barış planını tehlikeye attıkları gerekçesiyle ABD, İngiltere, Almanya ve diğer yaptırımlara maruz kalıyor.
Srebrenica cinayetleri, Yugoslavya’nın dağılmasının, Bosnalı Sırpları ülkenin diğer iki ana etnik nüfusu olan Hırvatlar ve Boşnaklarla karşı karşıya getiren milliyetçi tutkuları ve toprak hırslarını serbest bırakmasının ardından gelen savaşın kanlı doruk noktasıydı.
BM’nin en yüksek mahkemesi olan Uluslararası Adalet Divanı, 2007 yılında Srebrenica’da işlenen eylemlerin soykırım teşkil ettiğine karar vermiş ve mahkemenin bu kararı karar taslağına dahil edilmişti. Bu, İkinci Dünya Savaşı’ndaki Holokost’tan bu yana Avrupa’da yaşanan ilk soykırımdı.
‘Hayır’ kampanyası
Sırbistan Cumhurbaşkanı Vučić ve hükümeti, “hayır” oyu için destek kazanmak amacıyla hem BM’de hem de gelişmekte olan ülkeler arasında kampanya yürütüyor. Onay, oy verenlerin çoğunluğunu gerektirir.
Hem Sırbistan’da hem de Bosna’nın Sırp kontrolündeki yarısında düzenlenen büyük bir kampanyada, organizatörler “Sırplar soykırımcı insanlar değildir” yazılı reklam panoları ve video ışınları astılar.
Her ikisi de Rusya yanlısı politikacılar olan Vučić ve Dodik de kararın savaş tazminatı ödemek zorunda kalma olasılığını artırdığını söyleyerek karara karşı çıktılar.
Taslak kararda “Srebrenica soykırımının tarihi bir olay olarak inkarının çekincesiz olarak” kınandığı belirtiliyor. Aynı zamanda, “Srebrenica soykırımının sorumluları da dahil olmak üzere, uluslararası mahkemeler tarafından savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve soykırımdan hüküm giyenleri yücelten eylemleri çekincesiz kınamaktadır.”
Bosnalı Sırp savaş zamanı siyasi lideri Radovan Karadžić ve askeri komutanı Ratko Mladić, BM’nin özel savaş suçları mahkemesi ICTY tarafından Srebrenica’da soykırım suçundan mahkum edildi.
Toplamda, Balkanlar’daki mahkeme ve mahkemeler 50’ye yakın Bosnalı Sırp savaş zamanı yetkilisini 1992-1995 ihtilafı sırasındaki eylemlerinden dolayı uzun hapis cezalarına çarptırdı.
