Çayönü Tepesi
Çayönü Tepesi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, Ergani ilçesinin 7 kilometre güneybatısında, tarihi ve arkeolojik önemi büyük bir yerleşim alanıdır. Bu bölge, yaklaşık 12 bin yıl önce ilk kez insan yerleşimine ev sahipliği yapmış olup, Neolitik Dönem’in en önemli yerleşimlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Çayönü, yalnızca Anadolu’nun değil, aynı zamanda Yakındoğu ve Levant coğrafyasındaki kültürel tarihine de ışık tutmaktadır.
Kazı projesi, ilk olarak 1960’lı yıllarda İstanbul Üniversitesi’nden Prof. Dr. Halet Çambel ve Chicago Üniversitesi’nden Prof. Dr. Robert John Braidwood tarafından başlatıldı. Zamanla, kazı başkanlığı görevini üstlenen Prof. Dr. Mehmet Özdoğan, ardından 2015-2023 yılları arasında Prof. Dr. Aslı Erim-Özdoğan ile devam etti. Bugün ise, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Savaş Sarıaltun, projeyi devralarak yeni bir aşamaya taşımaktadır.
Sarıaltun, Çayönü Tepesi’nin 1960’lı yıllarda yapılan yüzey araştırmalarında tespit edilen en önemli yerleşim alanlarından biri olduğunu vurguladı. “Çayönü Tepesi, 1964 yılından bu yana sistematik bir şekilde kazı yapılan en uzun süreli alanlardan biridir. Bu 60 yıllık kazılar, tarımın başlangıcı, hayvancılığın evcilleştirilmesi, ilk madencilik faaliyetleri ve dünyanın en eski mezar yapıları gibi birçok önemli bulguya ışık tutmaktadır” dedi.
Çayönü’nün Turizm Potansiyeli
Sarıaltun, Çayönü’nün birçok yeniliğin ortaya çıktığı bir alan olduğunu belirterek, buranın önemli bir turizm destinasyonu haline geleceğini ifade etti. “Çayönü, Diyarbakır ölçeğinde bir marka gelişim alanı olacaktır. Bilimsel bilgilerin toplumsallaşması ve turizme kazandırılması, bu bölge için büyük bir potansiyel sunmaktadır” diye ekledi.
Yeni Araştırmalar ve Hedefler
2015 yılından itibaren projeye devam etme kararı aldıklarını belirten Sarıaltun, “Burada Neolitik yerleşmenin devam ettiğini gözlemledik. M.Ö. 3000 yıllarına ait kültürel verilerin daha yaygın olduğunu belirledik. Ayrıca, daha önce hiç kazılmamış olan çanak çömlekli Neolitik dönemi keşfetmeyi amaçlıyoruz” dedi.
Kazı stratejilerinin, kültürler arasındaki etkileşimleri anlamak üzerine kurgulandığını ifade eden Sarıaltun, bu çalışmaların sonunda bölgenin bir açık hava müzesine dönüştürülmesi hedeflendiğini vurguladı. Çayönü Tepesi’nin 60 yıllık kazı hikayesi, bilinmezlikleri ve eksik olan kısımlarına ışık tutmaya devam etmektedir.
