Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), bireylerin dikkatlerini sürdürmekte, dürtülerini kontrol etmekte ve hareketlerini düzenlemekte zorluk çektiği nörogelişimsel bir bozukluktur. Genellikle çocukluk döneminde başlayan bu durum, birçok bireyde yaşam boyu devam edebilir. DEHB, hem akademik hem de sosyal alanlarda işlevselliği etkileyebilir.
DEHB’nin Belirtileri Nelerdir?
DEHB’nin belirtileri genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkar. Bu belirtiler arasında şunlar yer alır:
- Detaylara dikkat etmekte zorlanma
- Sık sık dikkatsizce hatalar yapma
- Uzun süreli dikkat gerektiren görevlerde dikkatin dağılması
- Dinlemiyormuş gibi görünme ve talimatları takip etmekte güçlük
- Görevleri ve aktiviteleri organize etmede zorlanma
- Planlanan işleri yarım bırakma veya tamamlayamama
- Günlük görevleri unutma (örneğin, ödevler, randevular)
- Sık sık eşyalarını kaybetme
DEHB’nin Nedenleri ve Risk Faktörleri
DEHB’nin nedenleri genellikle bir dizi biyolojik, genetik ve çevresel faktörün etkileşiminden kaynaklanmaktadır. Bu bozukluğun en önemli nedenlerinden biri genetik yatkınlıktır. Ailede DEHB öyküsü olan bireylerde bozukluğun görülme olasılığı daha yüksektir. Çocukların gelişiminde etkili olan diğer faktörler arasında doğum öncesi maruziyetler, erken doğum ve doğum sonrası çevresel etmenler yer alır. Örneğin, gebelik sırasında alkol veya tütün kullanımı, DEHB riskini artırabilir.
DEHB Tanısı Nasıl Konur?
DEHB tanısı, genellikle uzman bir klinik psikolog veya psikiyatrist tarafından konur. Tanı sürecinde aile ve öğretmenlerin çocuğu dikkatli bir şekilde gözlemlemesi gerekmektedir. Gözlem ve değerlendirme süreci, çocuğun akademik performansı, sosyal ilişkileri ve günlük yaşamındaki işlevselliği üzerinde yoğunlaşır. Tanı koymak için kullanılan çeşitli ölçekler ve testler bulunmaktadır.
DEHB ile Baş Etme Yöntemleri
DEHB’li bireylerin yaşam kalitesini artırmak ve işlevselliğini desteklemek için çeşitli baş etme yöntemleri bulunmaktadır. Bu yöntemler arasında şunlar yer alır:
- Davranışsal Terapi: Bireyin davranışlarını değiştirmeye yönelik teknikler içerir.
- İlaç Tedavisi: DEHB belirtilerini hafifletmek için kullanılan ilaçlar vardır. Bu ilaçlar, dikkat ve odaklanmayı artırabilir.
- Öğrenme Stratejileri: Çocukların öğrenme süreçlerini desteklemek için özel yöntemler geliştirilmelidir.
- Aile Eğitimi: Aile üyelerinin DEHB hakkında bilgi sahibi olması ve uygun destek yöntemlerini öğrenmesi önemlidir.
DEHB’nin Kız ve Erkekler Arasındaki Farklılıkları
DEHB, erkeklerde kızlara göre daha sık teşhis edilmektedir. Bu durum, erkeklerde daha belirgin olan hiperaktivite ve dürtüsellik belirtilerinin gözlemlenmesi ile ilişkilidir. Kızlarda ise genellikle dikkat eksikliği baskın olduğu için teşhis edilme oranı daha düşük olabilir. Araştırmalar, erkeklerde DEHB teşhisinin kızlara göre daha sık konulduğunu göstermektedir.
DEHB ile İlgili Yanlış Bilinenler
DEHB hakkında toplumda birçok yanlış inanış bulunmaktadır. Bu yanlış inanışlar arasında ‘DEHB yalnızca çocuklarda görülür’ veya ‘DEHB sadece disiplinsizlikten kaynaklanır’ gibi ifadeler yer alır. Oysa ki DEHB, bireylerin nörolojik gelişimi ile ilgili bir durumdur ve yaşam boyu devam edebilir.
Sonuç
DEHB, bireylerin günlük yaşamını etkileyen önemli bir durumdur. Ailelerin, öğretmenlerin ve sağlık profesyonellerinin bu konuda dikkatli ve bilinçli olmaları, DEHB’li bireylerin daha iyi bir yaşam sürmelerine yardımcı olacaktır.
