Hareket Hastalığı Nedir?
Hareket hastalığı, beyin çelişen duyusal sinyaller algıladığında ortaya çıkan bir durumdur. Uçak, tren veya araba ile yolculuk yapmanın düşüncesi bile bazı insanlar için gerginlik yaratabilir. Bu rahatsızlık, gözlerimizin gördüğü ile bedenimizin hissettiği arasında bir uyumsuzluk olduğunda meydana gelir. Örneğin, yolculuk esnasında otururken bedenimiz sabit kalırken, gözlerimiz etraftaki nesnelerin hareket ettiğini algılar. Bu durum, hareket hastalığı yaşayan bireylerde mide bulantısı, baş dönmesi ve genel bir rahatsızlık hissi gibi tepkilere yol açar. Bazı bireyler, bu semptomların şiddeti nedeniyle uzun yolculuklardan kaçınmayı tercih ederken, diğerleri bu durumu hafifletmek için etkili bir çözüm arayışına girer. Peki, hareket hastalığına ne sebep olur ve nasıl tedavi edilebilir?
Hareket Hastalığı Neden Olur?
Hareket hastalığı, beynimizin vücudumuzdan aldığı duyusal sinyalleri nasıl algıladığı ile doğrudan ilişkilidir. Beyin, vücudun hareketi ve durumu hakkında sürekli olarak iç kulaktan, kaslardan, tendonlardan ve eklemlerdeki proprioseptif reseptörlerden duyusal sinyaller alır. İç kulak, dengenin merkezini oluşturur ve vestibüler sistem adı verilen bir ağın parçasıdır. Bu sistem, üç çift yarı dairesel kanal ile sakkül ve utrikül adlı iki keseden oluşmaktadır. Yarım dairesel kanallar, başın hareketi sırasında içindeki sıvının hareket etmesiyle başın yönünü algılar. Ancak, gözler bir şey görürken kaslar farklı bir şey hissederse ve iç kulak da başka bir duyum algılarsa, beyin karmaşık ve çelişkili mesajlar almaya başlar. Örneğin, bir arabada seyahat ederken gözlerimiz hareket eden nesneleri görürken, iç kulağımız ve kaslarımız hala sabit olduğumuzu hisseder. Bu durum, duyusal uyumsuzluğa yol açarak hareket hastalığını tetikler. Uçak veya gemi yolculuklarında ise tam tersine, iç kulak ve kaslar hareketi algılarken ufuk sabit görünür. Sonuç olarak, mide bulantısı, baş ağrıları ve genel rahatsızlık gibi belirtiler ortaya çıkar.
Hareket Hastalığının Belirtileri Neler?
Hareket hastalığı belirtileri genellikle yavaş bir başlangıç gösterir ve hareket devam ettikçe kötüleşir. Bu belirtiler şunlardır:
- Baş dönmesi, sersemlik hissi ve denge kaybı
- Mide bulantısı
- Kusma
- Baş ağrısı
- Soluk cilt
- Terleme
- Yorgunluk
Belirtilerin genellikle ortadan kalkması 20 dakika içinde gerçekleşirken, şiddetli durumlarda bu süre 24 saate kadar uzayabilir.
Hareket Hastalığı Daha Çok Kimleri Etkiler?
Hareket hastalığı, özellikle çocukları daha fazla etkiler. Bu rahatsızlık herkes için geçerli olmasına rağmen, 2 ila 12 yaş arasındaki çocuklar, hamileler ve migren geçmişi olan bireyler diğerlerinden daha fazla risk altındadır. Bebekler ise hareket hastalığından neredeyse hiç etkilenmezler. Londra’daki Westminster Üniversitesi’nde Uygulamalı Psikoloji Profesörü John Golding, bu durumun beynin göz ve kulak arasındaki ilişkiye henüz uyum sağlamamış olmasından kaynaklandığını belirtmektedir. Ayrıca, genetik faktörler de hareket hastalığında önemli bir rol oynamaktadır. Prof. Golding, bu rahatsızlıktan muzdarip bireylerin %65’inin aile geçmişinde hareket hastalığı olduğunu ifade etmektedir.
Belirtiler Nasıl Önlenebilir?
Önlem almak her zaman tedavi etmekten daha etkilidir. Hareket hastalığını önlemeye yardımcı olabilecek bazı ipuçları şunlardır:
Seyahatten Önce:
- Ağır yemeklerden veya baharatlı yiyeceklerden kaçının.
- Kafein ve alkol tüketimini sınırlayın.
- Yeterince dinlenin ve iyi bir uyku alın.
Seyahat Sırasında:
- Yer seçiminizi dikkatlice yapın: Arabadaysanız ön koltuk, teknedeyseniz ortada, trende ise pencereden bakan bir koltuk seçin.
- Ufka odaklanın.
- Ani baş hareketlerinden kaçının.
- Mümkünse pencereyi açın.
- Kitap okumak, film izlemek veya elektronik cihaz kullanmaktan kaçının.
- Müzik dinlemek gibi dikkat dağıtıcı aktiviteler yapın.
- Gözlerinizi kapatmayı deneyin.
- Bol su içmeye özen gösterin.
Zencefil ve Diğer Yöntemler
Zencefil, hareket hastalığı semptomlarını hafifletmekte etkili olabilir. Bir fincan zencefil çayı, mide bulantısını azaltmaya yardımcı olabilir. Bazı çalışmalar, tablet, bisküvi veya çay olarak tüketilen zencefilin, kusmayı ve baş dönmesini azalttığını öne sürmektedir. Ancak, Prof. Golding, bu konuda yapılan çalışmalar arasında farklılıklar olduğunu vurgulamaktadır. Zencefilin etkisi, muhtemelen bağırsakları rahatlatma özelliği ile ilgilidir; bu da doğrudan hareket hastalığını durdurmaktan ziyade, daha iyi hissetmenizi sağlamaktadır.
Kontrollü Nefes, sabit ve normal hızda nefes almak anlamına gelir. Prof. Golding, bu yöntemin hareket hastalığı ilacı almak kadar etkili olduğunu belirtmektedir. Üstelik, bu yöntem ücretsizdir ve yan etkisi yoktur. Nefes alma teknikleri, beynin dikkatini değiştirmeye yardımcı olurken, mide bulantısının hafiflemesine katkıda bulunur.
Akupresür ve Bileklikler, belirli akupresür noktalarına basınç uygulayarak çalıştığı iddia edilmektedir. Ancak birçok çalışma, bu yöntemlerin çoğu kişi üzerinde etkili olmadığını göstermektedir.
İlaçlar, hareket hastalığı için tedavi edici olmaktan çok semptomları önleyici bir rol oynamaktadır. İlaçların etkili olması için yolculuktan 30 ila 60 dakika önce alınması önerilir. Ayrıca, hareket hastalığını önleyici bantlar, cilt yoluyla emilerek daha yavaş etki ettiğinden, yolculuktan yaklaşık 10 saat önce kullanılmalıdır. İlaçların yaş sınırına dikkat edilmesi gerektiği de unutulmamalıdır.
- Pregabalin nedir ve neden tehlikeli?
- DERGİ – Araç tutmasının tedavisi var mı?
