James Webb Uzay Teleskobu ile Galaksi Keşfi
Cambridge Üniversitesi’nin önderliğindeki uluslararası bir araştırma ekibi, James Webb Uzay Teleskobu’nu kullanarak, yaklaşık bizim galaksimizin büyüklüğünde bir galaksinin, kara deliği tarafından emilen yakıt nedeniyle yeni yıldızlar oluşturamadığını doğrulamıştır. Bu galaksi, GS-10578 olarak bilinir ve halk arasında Pablo’nun Galaksisi olarak anılmaktadır. Büyük Patlama’dan yaklaşık iki milyar yıl sonra oluşmuş olan bu galaksi, artık yeni yıldızlar meydana getirememesi nedeniyle ölü bir galaksi olarak kabul edilir.
Gökbilimciler, kara deliğin bu galaksiden devasa miktarda gazı daha büyük bir hızla dışarı ittiğini gözlemlemişlerdir. Bu durum, yeni yıldızların oluşumunu engelleyen bir süreç olarak tanımlanmaktadır. Dr. Francesco D’Eugenio, Cambridge Kavli Kozmoloji Enstitüsü’nden yaptığı açıklamada, “Suçluyu bulduk: Kara delik bu galaksiyi öldürüyor ve galaksinin yeni yıldızlar oluşturmak için ihtiyaç duyduğu ‘besin’ kaynağını keserek onu uykuda tutuyor” şeklinde ifade etmiştir.
Daha önceki gözlemler, bu galaksinin sönmüş durumda olduğunu göstermekteydi. Galaksinin büyüklüğü göz önüne alındığında, pek fazla yıldız oluşturmadığı ve kara delikle yıldız oluşumu arasında bir bağlantı olmasının beklendiği vurgulanmıştır. Ancak, James Webb Teleskobu’ndan önce, bu galaksiyi bu bağlantıyı doğrulamak için yeterince detaylı inceleyememiştik ve sönmüş durumunun geçici mi yoksa kalıcı mı olduğunu belirlemek mümkün olmamıştı.
Bu keşif, bilim insanlarının James Webb Uzay Teleskobu’nu kozmolojinin en büyük gizemlerinden birini çözmek amacıyla kullanmasından sadece bir ay sonra gerçekleşmiştir: Evrenin erken dönemindeki galaksilerin neden bu kadar büyük göründüğüdür. Austin’deki Texas Üniversitesi’nden araştırmacılar, Temmuz 2022’de faaliyete geçen Webb teleskobu aracılığıyla, kara deliklerin galaksileri olduklarından çok daha büyük ve parlak gösterdiğini gözlemlemişlerdir. Araştırmacılar, en son kara delik keşfinin evren anlayışımızı temel bir düzeyde daha da ileriye götürdüğünü ifade etmektedir.
Kavli Kozmoloji Enstitüsü’nden Profesör Roberto Maiolino, “Kara deliklerin galaksiler üzerinde büyük bir etkisi olduğunu ve belki de yıldız oluşumunu durdurduğunu biliyorduk fakat Webb’e kadar bunu doğrudan doğrulayamamıştık” demiştir. Webb’in erken evreni ve onun nasıl evrimleştiğini inceleme kabiliyetimiz açısından büyük bir ilerleme kaydettiğimiz bir diğer önemli bulgu da budur.
Gökbilimcilerin gözlemleri, pazartesi günü Nature Astronomy akademik dergisinde “A fast-rotator post-starburst galaxy quenched by supermassive black-hole feedback at z=3” (Z=3’te süper kütleli karadelik geri beslemesiyle söndürülen hızlı dönen bir yıldız patlaması sonrası galaksi) başlıklı bir çalışmada detaylandırılmıştır.
