Sıtmaya Karşı Yeni Umut: Sivrisineklerin Davranışsal İncelemesi
Bilim insanları, sivrisineklerin davranışsal özelliklerini inceleyerek sıtmayla mücadelede yeni yöntemler geliştirmeyi umuyor. Görme yetenekleri sınırlı olan bu sivrisinekler, genellikle kalabalık gruplar halinde yaşamaktadır. Bu yoğun ortamda dişileri bulup çiftleşmeye çalışan erkeklerin, diğer sineklerle çarpışmaktan kaçınmasının yollarını bulmaları gerekmektedir. Current Biology adlı hakemli dergide 30 Ağustos’ta yayımlanan bir çalışmada, sineklerin hem görsel hem de işitsel duyularını kullanarak bu zorluğun üstesinden nasıl geldikleri ortaya konmuştur.
Independent Türkçe kaynaklı habere göre, araştırma ekibi Anopheles coluzzii türündeki sivrisinekleri kapalı bir ortamda incelemeye almıştır. Bu tür, özellikle Afrika’da sıtmanın yayılmasında kritik bir rol oynamaktadır. Araştırmacılar, erkek sivrisinekleri LED panellerle kaplı bir arenaya yerleştirerek uçmalarını engelledi. Bu sayede, mümkün olduğunca doğal bir ortam yaratmayı başardılar. Elde edilen bulgular, sineklerin parlak pikseller gördüğünü ve bunun da sürü içindeki diğer bireylerle olan etkileşimlerine benzer bir görüntü oluşturduğunu göstermektedir.
Daha sonra, sineklerin görüş alanına bir nesne yerleştirerek bu nesnenin başka bir sinek varmış gibi görünmesini sağladılar. Ardından ortamda çeşitli frekanslarda sesler vererek sineklerin davranışlarını gözlemlediler. Araştırmacılar, frekansları değiştirdiklerinde sineklerin, nesneye karşılık gelen objeye aldırış etmediğini gözlemledi: Diğerine ulaşmaya veya ondan uzaklaşmaya çalışmadılar. Ancak dişilerin kanat sesini duyan erkek sivrisinekler, hızla kanat çırparak nesneye ulaşmaya çalıştılar. Bağlanmadan rahatça uçabilen sineklerle yapılan deneylerde ise başka birine çarpmak üzere olan sineklerin kanat çırpma hızlarının değiştiği gözlemlendi. Ekip, sineklerin diğer erkeklerle çarpışmaktan kaçınma çabalarının görsel ipuçları kullandığını düşündü.
Washington Üniversitesi’nden biyolog Dr. Saumya Gupta, çalışmanın ortak yazarı olarak şunları ifade etti: Sivrisineklerin etrafta uçan diğer bireylere ait görsel ipuçlarını görebildiğini tespit etmekle kalmadık, aynı zamanda bir dişi arayan erkeklerin işitsel ipuçlarını görsel ipuçlarıyla birleştirebildiğini gösterdik.
Erkek sivrisinekler, ısırma yeteneğinden yoksun oldukları için sıtma gibi hastalıklar genellikle dişiler tarafından yayılmaktadır. Ancak yeni yapılan bu çalışma, hastalığın yayılmasını önlemede önemli bir katkı sağlayabilir. Dr. Gupta, “Dişiler genellikle çiftleştikten sonra ısırarak sıtmayı bulaştırır” diyerek, erkekleri tuzağa düşürmenin bu süreci kesintiye uğratabileceğini ekliyor.
Makalenin bir diğer yazarı Jeffrey Riffell, sivrisineklerin böcek ilaçlarına direnç göstermeye başlamasından dolayı tuzaklar gibi alternatif yöntemlere ağırlık verilmesi gerektiğini vurguluyor. Çalışmada yer almayan ve sivrisinekler üzerine çalışan Dr. Francesco Baldini, bulguların heyecan verici olduğunu belirterek, Sivrisineklerin görsel ipuçlarına sadece gördüklerine göre değil, duyduklarına göre de tepki verdiğini ortaya koyuyor. Dr. Baldini, çiftleşmenin önüne geçilerek sivrisinek popülasyonlarının kontrol altına alınabileceğini savunuyor.
