Tekerlekli sandalyeler, fiziksel sorunları bulunan kişiler için büyük kolaylık sağlar. Çoğunlukla hasta transferi veya engelli bireylerin sosyal hayata katılabilmesi amacıyla kullanılır. Dünyada teknoloji geliştikçe ve üretim imkanları arttıkça yeni tekerlekli sandalye çeşitleri de piyasaya sunulmaktadır. Akülü tekerlekli sandalyeler (elektrikli tekerlekli sandalyeler) sıkça ihtiyaç duyulan engelli araçlarından biridir. Hem kullanıcıların hem de refakatçilerin işini kolaylaştırır. Engelli bireylere özgürlük sağlar. Cihazlar, yıllar içinde tasarımsal ve fonksiyonel olarak geliştirilmiştir. Hastanın fiziksel ihtiyaçlarını karşılayabilecek şekilde çeşitlenmiştir. Metal konstrüksiyon üzerine eklenen, aküyle çalışan motorlar sayesinde birçok işlevi meydana getirir. Standart özelliklerin yanında, otonom sürüş sağlayabilen, yatağa dönüşebilen, bireyin engeline göre fiziksel destek sunabilen, kişiyi ayağa kaldırabilen ve merdiven çıkmasına yardımcı olabilen cihazlar da geliştirilmiştir. Sadece yetişkinler için değil çocuklar için de birçok model üretilmektedir.
Akülü tekerlekli sandalyeler, bir sakatlık veya rahatsızlık neticesinde yürüme güçlüğü çeken kişilerin hareket etmelerini kolaylaştırıcı medikal cihazlardır. Piyasada motorlu tekerlekli sandalye veya elektrikli tekerlekli sandalye olarak da bilinir. Bir kumanda paneli üzerindeki joystick ile kullanılır. Kumanda panelinde cihazın fonksiyonlarını kontrol edebilmeyi sağlayan tuşlar ve ışıklı göstergeler bulunur. Akülü tekerlekli sandalye çeşitleri:
- Arazi tipi akülü tekerlekli sandalye
- Ayağa kaldıran akülü tekerlekli sandalye
- Baş destekli akülü tekerlekli sandalye
- Ev tipi akülü tekerlekli sandalye
- Hafif akülü tekerlekli sandalye
- Katlanabilir akülü tekerlekli sandalye
- Merdiven inip çıkan akülü tekerlekli sandalye
- Refakatçi sürüşlü akülü tekerlekli sandalye
- Scooter tipi akülü tekerlekli sandalye
Akülü tekerlekli sandalyeler hem engelli kişiler için hem de engelli kişilerin yakınları için fayda sağlar. Sadece engelli bireylerin değil diğer aile bireylerinin de özgürlüğünü temin eder. Engelli bireylerin kendi kendilerine istediklerini yapabilmelerini mümkün hale getirir.
Engelli bireylerin hem evin içinde hem de dışında daha aktif bir yaşam sürebilmesi tekerlekli sandalyelerle mümkün olur. Evde kullanılan modeller hastanın ev içinde transferini sağladığı gibi banyo ve tuvalet amaçlı olarak da kullanılabilir. Akülü modeller ise gerek engelli bireyin kendisinin gerekse refakatçilerinin kontrolü ile bu imkanları mümkün kılmaktadır. Ek motorlar sayesinde sürüş dışında ayağa kaldırma gibi farklı fonksiyonlar da sağlanır. Engelli birey kemerler vasıtasıyla akülü tekerlekli sandalyeye sabitlenir. Böylece düşme riski olmaz. Kumanda paneli üzerinden kendisi veya refakatçisi ayağa kaldırma fonksiyonunu kullanabilir. Ayakta duruyormuş gibi dik bir şekilde konumlandıran cihazlar olduğu gibi hastanın ihtiyacına göre bir miktar geriye doğru açılı şekilde konumlandıran cihazlar da vardır. Kişi ister evinde olsun ister iş yerinde tekerlekli sandalye sayesinde ayağa kalkarak işlerini halledebilir. Kullanıcıyı ayağa kaldırmadan oturur şekilde yükselebilen cihazlar da mevcuttur.
Sürekli olarak tekerlekli sandalye kullanmak zorunda olan kişiler, oturma konforunu çok iyi ayarlamalıdır. Gerekiyorsa jelli veya havalı minderler ile destek sağlamalıdır. Kişide omurga eğriliği varsa rahatsızlığına uygun destek ürünleri tedarik etmelidir. Aksi halde ciltte yaralar oluşabilir veya farklı sakatlıklar söz konusu olabilir.
Bireylerin yaşadığı engel durumları farklıdır ve her birey farklı ihtiyaçlara sahiptir. Bu yüzden yürüme engeli bulunan herkes için tek tip tekerlekli sandalyeden bahsetmek mümkün olmaz. Farklı tasarımda, özellikte ve donanımda akülü tekerlekli sandalyelerin tedarik edilmesi gerekir. İhtiyaçlar ve bütçe doğru bir şekilde belirlenmeli, sonrasında doğru cihazlar ve donanımlar tedarik edilmelidir. Hatalı tercihler engelli bireyin hem maddi hem de manevi zarar görmesine sebebiyet verebilir. Örneğin, ayağa kaldıran akülü tekerlekli sandalyelerde ayağa kaldırma fonksiyonunun manuel mi yoksa motorlar ile mi yapıldığına dikkat edilmelidir. Ayağa kaldırma özelliği motorlu olanların bu fonksiyonu kumanda paneli üzerinden kontrol edilebilir.
Model tercihi yaparken dikkat edilmesi gereken diğer bir konu ise akü kapasitesidir. Cihazın, tam dolu akü ile ne kadar mesafe gidebildiği çok önemlidir. Fiyatı etkileyen en önemli konulardan bir tanesi budur. Ayrıca gelecekte yeni akü tedarik ederken göz önüne alınması gereken bir konudur. Fiyatı kadar akünün ağırlığı ve boyutu da önemlidir. Akünün ağırlığı ve boyutu, tekerlekli sandalyeyi taşırken karşımıza çıkar. Aküler küçük ve hafifse ayrıca sandalyeden kolaylıkla çıkarılabiliyorsa taşıma esnasında kolaylık sağlar. Tekerlekli sandalye araç bagajına konulacaksa özellikle küçük boyutlu ve hafif aküleri olan ve kolayca katlanabilen hafif modellerin tercih edilmesi gerekir. İskeleti çok hafif malzemeden üretilen modeller mevcuttur. Bunların aküleri ve motorları da hem küçük boyutlu hem de hafif olarak üretilmektedir. Böylece standart akülü tekerlekli sandalyelere göre çok daha hafiftir.
Yakın zamanda büyük şehirlerdeki belli yerlerde tekerlekli sandalye şarj alanları yapılmıştır. Akülü sandalyeler buralarda şarj edilebilmektedir. Böylece akü sorunundan kaynaklı olarak yola kalma problemleri bu bölgelerde en aza indirilmiştir.
Aküler kadar motorların da özellikleri önemlidir. İhtiyaç duyulan fonksiyonları sağlayan parça, motordur. Bu nedenle model tercihi yaparken üzerinde hassasiyetle durulması gereken bir konudur. Tekerlekli sandalye üzerine eklenen motorların gücü ve özellikleri ihtiyaç duyulan fonksiyonlara uygun olmalıdır. Örneğin, yokuşlu bir bölgede kullanılacaksa motor gücünün yokuşu çıkabilecek seviyede olması gerekir.
Fiziksel veya zihinsel olarak akülü sandalyeyi kontrol edemeyecek durumdaki hastalar için için geliştirilmiş refakatçi sürüşlü akülü tekerlekli sandalyeler mevcuttur. Hasta tekerlekli sandalyenin önünde otururken refakatçi ise arka kısımda ayak durarak cihazı kumanda eder. Kontrol paneli, hasta için ayrıca eklenebilir.
Tekerlekli sandalye kullanan kişilerin tek başlarına tekerlekli sandalyeyle birlikte merdiven inebilmesi ve çıkabilmesi neredeyse imkansızdır. Bunun için geliştirilen bazı cihazlar vardır. Tekerlekli sandalyelerle birlikte kullanılan ve kullanıcısı üzerindeyken merdiven inip çıkabilmeyi sağlayan cihazlar geliştirilmiştir. Bu cihazlarda güvenlik en üst düzeyde tutulmaktadır. Merdiven inip çıkma özelliği kendinden olmayan ama merdiven inme-çıkma cihazlarıyla birlikte kullanılabilen tekerlekli sandalyeler de mevcuttur. Bunlar, merdiven inme-çıkma cihazlarına bağlanarak kullanılır.
Arazi tipi akülü tekerlekli sandalyeler bozuk yol şartlarında ve engebeli arazilerde verimli bir şekilde kullanılabilir. Motor gücü ve akü kapasitesi yüksek olduğundan her yolda kolaylıkla ilerleyebilir. Ön ve arka tekerleklerinin çapı büyüktür. Kullanıcıların zorlu yol şartlarında da kolay bir şekilde hareket edebilmesi için geliştirilmiştir.
Kullanılacak zemine, kullanılacak eğime, gidilecek mesafeye, kullanıcının ağırlığına ve kullanıcının rahatsızlıklarına uygun donanımda cihazlar tercih edilmelidir. Tekerlekli sandalyenin standart ve opsiyonel özellikleri incelenmelidir. Toprak veya asfalt zeminler için farklı özelliklerde tekerlekli sandalyeler üretilmiştir. Akü kapasiteleri de buna uygun üretilmiş olmalıdır. Eğimin fazla olduğu yerlerde kullanılacak cihazın motor ve akü kapasitesinin yüksek olması gerekir. Sadece motorlar ve aküler değil tekerlekler ve metal aksam da koşullara uygun olmalıdır. Cihazın hem engelli bireyin ihtiyaçlarını karşılaması gerekir hem de kullanım alanına uygun olması gerekir.
Akülü tekerlekli sandalye seçerken yedek parça ve teknik servis desteğinin olmasına özen gösterilmelidir. Bu tip medikal ürünler genellikle ev dışında kullanıldığı için kazalar meydana gelebilmekte ve bazı parçalar hasar görebilmektedir. Böyle bir durumda en kısa sürede gerekli tamiratın yapılması sağlanmalıdır. Herhangi bir arıza durumunda tamir için gereken yedek parça ve servis yetkilisi olmazsa cihazlar atıl durumda kalabilir. Maddi ve manevi zararlar söz konusu olabilir.
